Op 22 maart 2016 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel Omgevingswet aangenomen. De verwachting is dat de Omgevingswet in het voorjaar van 2019 in werking zal treden. Medio 2019 zal er derhalve behoorlijk wat wijzigen op het gebied van het omgevingsrecht. Maar waarom komt de Omgevingswet er eigenlijk? Wat was de aanleiding, wat zijn de doelen van de wet en, niet onbelangrijk, wat verandert er met de inwerkingtreding van de Omgevingswet precies? In dit artikel wordt antwoord gegeven op deze vragen.
Aanleiding
De Omgevingswet is volgens de regering nodig om twee redenen. Ten eerste sluit de bestaande wetgeving niet goed aan op huidige en toekomstige ontwikkelingen. De huidige wettelijke regels richten zich onvoldoende op duurzame ontwikkeling en houden onvoldoende rekening met regionale verschillen, de behoefte aan maatwerk in concrete projecten en het belang van vroegtijdige betrokkenheid van belanghebbenden bij de besluitvorming over projecten. De tweede aanleiding voor de herziening van het huidige omgevingsrecht vormt de huidige situatie waarin initiatiefnemers van activiteiten worstelen met veel verschillende wetten die allen hun eigen procedures en regels hebben. Het huidige omgevingsrecht is in de visie van de regering te versnipperd en niet inzichtelijk genoeg. Bovendien ligt de balans te veel bij zekerheid en te weinig bij groei die gericht is op duurzame ontwikkeling.
Doelen
De Omgevingswet is, met het oog op duurzame ontwikkeling, gericht op het (a) bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit en (b) het doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving ter vervulling van maatschappelijke functies. Naast deze maatschappelijke doelen heeft de regering ook verbeterdoelen geformuleerd die de weg vrij maken om beter aan de maatschappelijke doelen te werken. De regering streeft met de Omgevingswet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving vier verbeterdoelen na:
- het vergroten van de inzichtelijkheid, de voorspelbaarheid en het gebruiksgemak van het omgevingsrecht;
- het bewerkstelligen van een samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving in beleid, besluitvorming en regelgeving;
- het vergroten van de bestuurlijke afwegingsruimte door een actieve en flexibele aanpak mogelijk te maken voor het bereiken van doelen voor de fysieke leefomgeving;
- het versnellen en verbeteren van besluitvorming over projecten in de fysieke leefomgeving.
Deze verbeterdoelen zouden moeten worden bereikt als de Omgevingswet in volle omvang en met bijbehorende uitvoeringsregelgeving in werking is.
Veranderingen
De door de regering geformuleerde doelen klinken natuurlijk mooi, maar voor de praktijk is het veel belangrijker om te weten wat er precies verandert als de Omgevingswet in werking treedt. De veranderingen zijn op zijn zachtst gezegd aanzienlijk te noemen. De Omgevingswet biedt namelijk een fundament voor bundeling van het omgevingsrecht in één wet, zoals de Algemene wet bestuursrecht een fundament was voor de bundeling van het algemene bestuursrecht in één wet. Tot nu toe moeten burgers en bedrijven die bijvoorbeeld een woning willen bouwen of een ander initiatief in de fysieke leefomgeving willen realiseren zich worstelen door tientallen wetten en honderden ministeriële regelingen en algemene maatregelen van bestuur om te kunnen bepalen wat in een bepaald gebied is toegestaan. Deze wetten en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving kennen vaak ieder hun eigen procedures en termijnen. Dit maakt het weinig overzichtelijk en leidt tot veel administratieve lasten voor de initiatiefnemer. De Omgevingswet integreert een groot aantal van deze wetten, waaronder de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, de Wet ruimtelijke ordening, de Crisis- en Herstelwet en delen van onder meer de Waterwet, de Woningwet, de Wet Milieubeheer en de Monumentenwet. Na de inwerkingtreding van de Omgevingswet hoeft de initiatiefnemer daardoor enkel de Omgevingswet te raadplegen en de vier daarbij behorende algemene maatregelen van bestuur alsmede één of meer van de tien ministeriële regelingen. De wet beoogt dit soort trajecten voor de initiatiefnemer een stuk overzichtelijker te maken.
Tot slot
Of het omgevingsrecht daadwerkelijk veel overzichtelijker zal worden en of de regering de geformuleerde doelen zal behalen, moet worden afgewacht. De Omgevingswet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving zullen naar verwachting pas in het voorjaar van 2019 in werking treden, zo blijk uit de brief die de Minister van Infrastructuur en Milieu op 26 mei 2016 aan de Tweede Kamer stuurde. Op onze kennisportal Omgevingswet informeren de advocaten van Dirkzwager u al vanaf het prille begin van het wetgevingstraject over de Omgevingswet en de veranderingen die deze wet met zich mee zal brengen. Op die manier bent u tegen de tijd dat de Omgevingswet in werking treedt volledig op de hoogte. Misschien nog wel belangrijker is dat u door middel van deze portal alvast kunt voorsorteren op dat wat komen gaat. Gelet op de impact van de wet is het voor professionele bedrijven noodzakelijk om tijdig werkprocessen en de organisatie af te stemmen op de Omgevingswet.
