Noodzaak voor afschaffing van de schenkingsvrijstelling eigen woning?
De invoering van de jubelton in 2010 vond plaats midden in de huizencrisis om een eind te maken aan de dalende huizenprijzen. Op dit moment bevinden we ons in een ander soort crisis, waar de huizenprijzen sterker stijgen dan ooit. De vermogensongelijkheid is (ook) in Nederland een aandachtspunt en de mogelijkheid om via de verhoogde schenkvrijstelling eigen woning eenvoudig belastingvrij vermogen over te hevelen aan de volgende generatie (of derden) draagt hieraan bij.
Jubelton
De jubelton geldt zowel voor een schenking van een ouder aan kind, alsook voor een schenking aan een derde. In ieder geval is vereist dat degene die de schenking ontvangt tussen de 18 en 40 jaar is én dat de schenking wordt besteed aan de aankoop of verbouwing van de eigen woning, het afbetalen van de eigenwoningschuld of het afkopen van de rechten van erfpacht, opstal of beklemming van zijn/haar eigen woning. De jubelton mag gespreid worden geschonken over drie (3) achtereenvolgende kalenderjaren, maar dan moet degene die de schenking ontvangt (of diens partner) ook in het laatste jaar niet ouder zijn dan 39 jaar. Het is ook mogelijk de gehele schenking (van € 106.671) ineens te ontvangen, maar (deels) te besteden in de twee (2) daaropvolgende kalenderjaren.
Aan de schenking mogen geen nadere voorwaarden worden verbonden (zoals het herroepen van de schenking). Een schenking is herroepbaar als op het moment dat de schenking is vastgesteld eveneens wordt bepaald dat deze teruggedraaid kan worden. Herroeping wordt veelal opgenomen voor de situatie dat degene die de schenking ontvangt eerder overlijdt dan de schenker. De schenker kan dan de schenking terugnemen. Op de hoofdregel dat aan de schenking geen nadere voorwaarden mogen worden verbonden is één uitzondering, namelijk de voorwaarde dat de schenking vervalt als de begiftigde deze niet tijdig besteedt aan een eigen woning. Deze voorwaarde mag wél aan de schenking ten behoeve van de eigen woning worden verbonden.
Mogelijkheden benutten jubelton
De Belastingdienst heeft in 2022 niet de capaciteiten om zowel de aangifte schenkbelasting als de achterliggende systemen aan te passen. Om die reden is bepaald dat (pas) in 2023 de vrijstelling wordt verlaagd tot het bedrag van de eenmalige verhoogde vrijstelling tussen ouders en kinderen (€ 27.231) en de vrijstelling per 1 januari 2024 geheel wordt afgeschaft.
Indien u voornemens bent gebruik van te maken van de jubelton, is het te adviseren om in 2022 nog te schenken zodat de vrijstelling optimaal wordt benut. Op dit moment mag een schenking worden gespreid over drie (3) jaren. Dit is met name aantrekkelijk voor de situatie dat de schenker niet de (financiële) mogelijkheid heeft om de jubelton ineens te schenken.
Het is nog niet geheel duidelijk of die mogelijkheid (geheel) blijft bestaan, en of een begiftigde een schenking voor de eigen woning die hij heeft ontvangen in 2022 mag spreiden over de jaren 2023 en 2024.
Het is zodoende onzeker of een schenking in 2022 ten behoeve van de eigen woning in de daaropvolgend jaren (2023 en 2024) mag worden aangevuld met schenkingen tot een totaalbedrag van € 106.671. Dit hangt af van de wijze waarop de afschaffing wordt vormgegeven, en of er mogelijk overgangsrecht komt. Het kabinet heeft hier nog niet op beslist.
Indien de schenking wordt gespreid over meerdere jaren, komt de vrijstelling voor de eigen woning in het eerste jaar (2022) in plaats van de algemene vrijstelling. In de daaropvolgende twee (2) jaren is er wel recht op de algemene vrijstellingen (anno 2022 € 5.677).
Overige (verhoogde) vrijstellingen en samenloop vrijstelling eigen woning
Naast de jubelton bestaat in de relatie ouders-kind ook de mogelijkheid tot het doen van een verhoogde schenking ter vrije besteding (€ 27.231) of ten behoeve van een dure studie (€ 56.724). Deze verhoogde vrijstellingen gelden niet in relatie tot derden. Ook hier geldt als eis dat het kind (of diens partner) tussen de 18 en 40 jaar moet zijn. Er mag echter maar één keer een beroep worden gedaan op de eenmalig verhoogde vrijstelling. Indien er aldus voor is gekozen om een verhoogde schenking te doen aan een kind ter vrije besteding, is het niet mogelijk om alsnog een beroep te doen op de verhoogde vrijstelling voor de eigen woning voor het verschil tussen € 106.671 en € 27.231.
Aangifte schenkbelasting
Ondanks dat geen schenkbelasting verschuldigd is, moet degene die de schenking ontvangt een beroep doen op de verruimde vrijstelling voor de eigen woning in de aangifte schenkbelasting vóór 1 maart van het kalenderjaar volgend op het kalenderjaar waarin de schenking werd gedaan. Als de schenking plaatsvindt in het kalenderjaar 2022 dient de aangifte schenkbelasting derhalve vóór 1 maart 2023 te zijn ingediend.
Uitsluitings- en insluitingsclausule
Tot slot bestaat de zogenaamde "uitsluitings- en insluitingsclausule", welke clausule aan elke schenking (of erfenis) verbonden kan worden. Deze clausule zorgt ervoor dat hetgeen een kind (of derde) van de schenker geschonken krijgt privévermogen van het kind blijft. Hiermee wordt bereikt dat de schenking niet met een partner gedeeld hoeft te worden in geval van een echtscheiding. Indien de relatie van het kind eindigt door overlijden van dat kind, kan bepaald worden dat de uitsluitingsclausule vervalt en zorgt de insluitingsclausule ervoor dat de schenking tóch mag worden verrekend met de partner van het kind, zodat per saldo minder erfbelasting verschuldigd zal zijn.
UPDATE:
Zoals hierboven beschreven bestaat op dit moment de mogelijkheid om de verhoogde vrijstelling voor de eigen woning te spreiden over drie jaar. Dit betekent dat het gehele bedrag van de vrijstelling (anno 2022: €106.671) niet ineens geschonken hoeft te worden, maar ook nog deels geschonken kan worden in de twee daaropvolgende kalenderjaren. Dit is prettig voor de schenker, omdat op deze manier niet ineens het gehele bedrag "vrij" gemaakt hoeft te maken.
In een brief de dato 3 juni 2022 heeft de staatssecretaris Van Rij aan de Tweede Kamer voorgesteld om – in samenhang met de verlaging van de vrijstelling voor de eigen woning per 1 januari 2023 en de afschaffing per 1 januari 2024 – de spreidingsmogelijkheid te beperken tot twee jaar.
Dit betekent dat het bij een schenking in 2022 onbenut gebleven deel van de vrijstelling van € 106.671 nog kan worden benut voor een schenking in 2023, maar niet meer voor een schenking in 2024.
Voor schenkingen ten behoeve van de eigen woning die voor het eerst worden gedaan in 2023 vervalt de spreidingsmogelijkheid. Ook wordt het bedrag verlaagd tot het bedrag van de voor één kalenderjaar verhoogde vrijstelling voor schenkingen van ouders aan hun kinderen die niet aan bestedingsvoorwaarden is gebonden (in 2022: € 27.231).
Let wel, het betreft een wetsvoorstel van de staatssecretaris. Het is echter wel de verwachting dat bovenstaande wijzigingen zullen worden doorgevoerd. Op Prinsjesdag (dinsdag 20 september 2022) zal hier meer over bekend worden.
