Dertiende penning vermijden door economische eigendomsoverdracht

Een oud beperkt recht dat plotseling weer actueel wordt. Het gebeurt nog wel eens en kan grote financiële gevolgen hebben. Zo ook bij de ‘dertiende penning’. Rechtbank Utrecht oordeelde echter dat een overeenkomst tot economische eigendomsoverdracht om verschuldigdheid van de dertiende penning te vermijden, geen misbruik van recht is.

Dertiende penning
De dertiende penning is een oud beperkt recht uit de vijftiende eeuw. De koper van een stuk grond waarop de dertiende penning rust, moet een bepaald percentage van de koopsom voldoen aan de rechthebbende.
Op 1 januari 1985 is de ‘Wet regelen omtrent de opheffing van het recht van de Dertiende Penning’ tot stand gekomen. In deze wet is bepaald dat het recht van de 13e penning wordt opgeheven na verloop van dertig jaren te rekenen van de dag van inwerkingtreding van deze wet. Dit betekent dat het recht per 1 januari 2015 wordt afgeschaft.

De zaak
X heeft het recht van dertiende penning op een perceel grond. Hierdoor heeft hij recht op 11% van de prijs waarvoor de grond wordt verkocht. De koper dient de penning te voldoen aan X. Het perceel wordt gekocht door koper voor een bedrag van € 500.000,- en de dertiende penning zou dus € 55.000,- bedragen.
Omdat het recht van de dertiende penning per 1 januari 2015 wordt afgeschaft, laat koper in de notariële akte opnemen dat hij economisch eigenaar en erfpachter van de grond wordt. De juridische eigendom zal pas na de datum van de afschaffing van de dertiende penning overgaan. X vordert bij de rechtbank dat koper de dertiende penning toch verschuldigd is, omdat koper feitelijk (juridisch) eigenaar is geworden. De rechtbank oordeelt dat koper de grond niet in juridische eigendom heeft verkregen en dat het wel degelijk een verschil is dat verkoper nog de juridische eigendom van de grond heeft. Dat koper deze constructie is aangegaan om verschuldigdheid van de dertiende penning te vermijden, beoordeelt de rechtbank dan ook niet als misbruik van het recht.

In het nieuws
Recentelijk zijn enkele inwoners van Kamerik nog verrast door de dertiende penning. Deze penning werd al jaren niet meer geïnd, maar de rechthebbende (Stichting Beheer Kasteel Renswoude) heeft geld nodig voor onderhoud van het kasteel en besloot de dertiende penning weer te gaan innen.