Als door de coronacrisis de winstgevendheid onder druk is komen te staan en de onzekerheid over toekomstige winstontwikkelingen is toegenomen, dan heeft dat ongetwijfeld invloed op de financiële waardering van de onderneming. Dit kan kansen bieden om werknemers of kinderen (eerder) in de onderneming te laten participeren of hun participatie te vergroten. In deel 1 is de werknemersparticipatie behandeld. In dit artikel komt de overdracht van aandelen in de onderneming door ouders aan de kinderen aan bod.
Een gevolg van een overdracht van aandelen aan de kinderen is dat een toekomstige waardetoename niet meer in de belastingheffing bij de ouders wordt betrokken. Het kan leiden tot een uitstel van heffing van inkomstenbelasting en besparing van toekomstige erfbelasting.
Wij behandelen in dit artikel op hoofdlijnen de volgende mogelijkheden:
- Schenking van aandelen in de onderneming
- Opzet van een structuur met cumulatief preferente aandelen
- Inkoop van aandelen in een bestaande structuur
1. Schenking van aandelen in de onderneming
Wanneer aandelen in de onderneming aan de kinderen worden geschonken, leidt dit bij de ouder(s) als directeur-grootaandeelhouder (hierna: DGA) of aanmerkelijkbelanghouder tot een fiscale afrekening in de inkomstenbelasting in box 2. Het belastingtarief bedraagt 26,25% (tarief 2020). Er is inkomstenbelasting verschuldigd over het verschil tussen de waarde van de aandelen in het economisch verkeer en de fiscale verkrijgingsprijs van die aandelen. Na de schenking is de fiscale verkrijgingsprijs van de verkregen aandelen van de kinderen gelijk aan de waarde in het economische verkeer. De kinderen zijn als verkrijgers over de waarde van de verkregen aandelen schenkbelasting verschuldigd. Het tarief bedraagt in een ouder-kind-relatie 10-20%.
Onder bepaalde voorwaarden kunnen op de schenking van de aandelen de zogenoemde fiscale bedrijfsopvolgingsfaciliteiten- en regelingen (BOF/BOR) van toepassing zijn. Hierdoor kan belastingheffing worden uitgesteld of bespaard. De bezittingen van de B.V. moeten dan wel direct of indirect bestaan uit ondernemingsvermogen. Onder omstandigheden kan daar volgens recente rechtspraak ook de ontwikkeling en exploitatie van vastgoed onder vallen. Bij de bepaling van de omvang van het ondernemingsvermogen mag een afronding naar boven worden toegepast van 5%. We lichten de BOF en BOR hierna kort toe.
Inkomstenbelasting
Voor de inkomstenbelasting kan voor de het gedeelte van de waarde van de aandelen dat ziet op ondernemingsvermogen de belastingheffing naar de toekomst worden uitgesteld. De fiscale verkrijgingsprijs van de schenker mag voor dat gedeelte worden doorgeschoven naar de kinderen (de begiftigden). Dit betekent een uitstel van belastingheffing van 26,25% (tarief 2020) in box 2. Aan de toepassing van de BOF zijn strikte voorwaarden verbonden. Voor de inkomstenbelasting geldt onder andere dat de begiftigde op het moment van de schenking van de aandelen tenminste 36 maanden in dienstbetrekking moet zijn bij de onderneming.
Schenk- en erfbelasting
Voor de schenkbelasting geldt voor de waarde van de aandelen die ziet op ondernemingsvermogen een volledige vrijstelling van Euro 1.102.209 (2020). Daarboven is 83% van het ondernemingsvermogen vrijgesteld van schenkbelasting. In een ouder-kindrelatie kan het effectieve tarief aan schenkbelasting worden teruggebracht van maximaal 20% naar 3,4%. Aan de toepassing van de BOR zijn strikte voorwaarden verbonden. Zo is onder andere van belang dat de schenker gedurende 5 jaar voorafgaande aan de schenking een aanmerkelijk-belang in de onderneming had (bezitseis) én die B.V. gedurende die periode de daarin aanwezige onderneming dreef (ondernemingseis). Het kind moet als verkrijger de aandelen van de B.V. na de schenking tenminste 5 jaar in bezit houden en de onderneming van de B.V. moet tenminste 5 jaren worden voortgezet (voortzettingseis). Bij niet (volledige) naleving van de voortzettingseis vervalt de BOR (gedeeltelijk) alsnog.
2. Opzet van een structuur met cumulatie preferente aandelen
Met een cumulatie-preferente-aandelenstructuur kan de toekomstige waardeontwikkeling (en dividend) van de onderneming bij de kinderen terecht komen. In het kort komt dat op het volgende neer. De gewone aandelen van, die de ouder(s) direct of indirect in de BV bezitten worden geheel of gedeeltelijk in cumulatief preferente aandelen omgezet. De bestaande waarde van de onderneming wordt aan deze aandelen gekoppeld. De BV geeft nieuwe gewone aandelen uit aan (de holding-BV van) het kind, meestal tegen de nominale waarde. Over de (vastgezette) ondernemingswaarde die is opgenomen in de waarde van de cumulatief preferente aandelen wordt een preferent dividend vergoed. Deze vergoeding dient zakelijk te zijn. Het vormt vaak een discussiepunt met de Belastingdienst. De winst van de BV ná aftrek van het vaste cumulatief preferente dividend aan de ouders komt ten goede aan houders van de gewone aandelen (kinderen). Dat geldt ook voor de toekomstige waardegroei van de onderneming (goodwill). De cumulatief preferente aandelen kunnen onder voorwaarden kwalificeren voor de hiervoor onder 1) genoemde bedrijfsopvolgingsfaciliteiten- en regelingen (BOF/BOR) bij schenking en vererving. Aan de opzet van een bedrijfsopvolgingsstructuur met cumulatief preferente aandelen zijn (fiscale) voorwaarden verbonden.
3. Inkoop van eigen aandelen in een bestaande structuur
In de praktijk komen regelmatig situaties voor waarin de ouder(s) via een holding-BV participeert in een tussenholding of werkmaatschappij waarin ook de kinderen - al dan niet via een eigen holding-BV - participeren. De ouder kan geheel of gedeeltelijk terugtreden uit de onderneming door de tussenholding of werkmaatschappij aandelen te laten inkopen die worden gehouden door de holding-BV van de ouder(s). De inkoop moet wel tegen een zakelijke voorwaarden plaatsvinden. De opbrengst uit de inkoop komt ten goede aan de holding-BV van de ouder(s). Het relatieve belang van (de holding-BV van) het kind in de tussenholding of werkmaatschappij neemt als gevolg van de inkoop toe. De inkopende vennootschap kan de inkoopprijs zelf of via een externe lening financieren. Belangrijke aandachtspunten zijn de inkoopprijs, de voorwaarden, de financiering inkoopprijs, de fiscale posities van de betrokken partijen en de latere toepassing van de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten- en regelingen (BOF/BOR) op de aandelen in de holding-BV van de ouders na de inkoop van aandelen.
Aan de opzet en uitvoering van een bedrijfsopvolging gaat een zorgvuldige voorbereiding en uitwerking vooraf. Naast fiscale aspecten, spelen ook andere zaken een belangrijke rol, zoals een goede cijfermatig onderbouwde waardering van de aandelen van de onderneming, een toekomstvisie met betrekking tot de onderneming, familieverhoudingen, onderlinge afspraken tussen aandeelhouders, governance, zeggenschap en financiering. Ook de inhoud van huwelijkse voorwaarden, samenlevingsovereenkomsten en (levens)testamenten van zowel de ouder(s) als de kinderen spelen een belangrijke rol.
Neem gerust contact op met een van onze fiscalisten, notarissen of advocaten als u de mogelijkheden voor uw situatie eens nader wilt bespreken.