Wat speelde er
Achtergrond van de zaak zijn twee verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (‘Wob’) van de Coöperatie Mobilisation for the Environment (‘MOB’). MOB heeft bij de minister verzocht om openbaarmaking van gegevens over alle agrarische bedrijven waarvoor een melding in het kader van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) is ingediend bij alle bevoegde gezagen vanaf 1 juli 2015 tot 13 januari 2019 en om openbaarmaking van gegevens over alle niet-agrarische bedrijven waarvoor zo’n melding is gedaan. Tussen 2015 en 2019 was op grond van het PAS voor activiteiten met een beperkte stikstofuitstoot namelijk geen vergunning nodig. Bedrijven konden met een melding volstaan.
Op basis van de Wob-verzoeken heeft de minister besloten om zo’n 3.500 PAS-meldingen openbaar te maken, met uitzondering van de locatiegegevens van de tien agrarische bedrijven. De minister heeft openbaarmaking van deze gegevens geweigerd met een beroep op de uitzonderingsgronden (i) de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de betrokkenen (artikel 10 lid 2 sub e Wob) en (ii) de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage (artikel 10 lid 7 sub b Wob). Bij deze laatste uitzonderingsgrond heeft de minister gewezen op de dreiging van dierenrechtenextremisme bij het openbaar worden van de locatiegegevens.
MOB was het met deze weigering niet eens en is in beroep gegaan. En met succes. Volgens de rechtbank had de minister namelijk niet mogen weigeren om de locatiegegevens in de PAS-meldingen van de agrarische bedrijven openbaar te maken. Hier laat de minister het niet bij zitten en dus volgt hoger beroep.
Locatiegegevens in PAS-meldingen zijn emissiegegevens
Voordat ik het oordeel van de Afdeling bespreek, eerst kort de juridische achtergrond. In de kern draait het in deze Wob-zaak om de uitleg van de begrippen ‘milieu-informatie’ en ‘emissies in het milieu’. Eerder heb ik een artikel geschreven over milieu-informatie in de Wob. Dit naar aanleiding van een belangrijke uitspraak van de Afdeling van 24 december 2019 (ECLI:NL:RVS:2019:4422). De begrippen ‘milieu-informatie’ en ‘emissies in het milieu’ nemen een bijzondere plaats in binnen de Wob. Emissies in het milieu zijn een bijzondere vorm van milieu-informatie en worden ook wel aangeduid als ‘emissiegegevens’. Voor milieu-informatie kent de Wob afwijkende regels, zoals een verkorte beslistermijn en een ruimhartiger openbaarmakingsregime. Zo geldt bij emissiegegevens bijvoorbeeld de uitzonderingsgrond van de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer niet (artikel 10 lid 4 Wob). Voor emissiegegevens is het openbaarmakingsregime het meest royaal en dit begrip moet volgens (Europese) rechtspraak niet restrictief worden uitgelegd.
Oordeel van de Afdeling
De Afdeling oordeelt - net als de rechtbank - dat de gevraagde locatiegegevens niet alleen milieu-informatie, maar in het bijzonder ook emissiegegevens zijn. Aan de hand van rechtspraak van het Hof van Justitie oordeelt de Afdeling dat ook de plaats van de emissies informatie over emissies in het milieu is. De locatiegegevens van een emissiebron zijn dus ook emissiegegevens. Dit betekent dat de minister openbaarmaking van de locatiegegevens niet vanwege de persoonlijke levenssfeer had mogen weigeren.
Ook zet de Afdeling een streep door het ingeroepen belang van de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage. Voor een geslaagd beroep op deze uitzonderingsgrond moeten concrete aanknopingspunten bestaan. Waar het gaat op openbaarmaking van milieu-informatie over emissies ligt de bewijsrechtelijke en motiveringsdrempel hoger dan in andere zaken, aldus de Afdeling. Deze drempel haalt de minister in dit geval niet. Volgens de Afdeling is het zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet aannemelijk dat de betrokken bedrijven in de gevarenzone belanden bij openbaarmaking van de locatiegegevens.
De gevolgen
Het gevolg van de uitspraak is dat de minister de gevraagde locatiegegevens van de tien agrarische bedrijven openbaar moet maken. In algemene zin onderstreept deze uitspraak de bijzondere positie die milieu-informatie en emissiegegevens binnen de Wob innemen. Bestuursorganen moeten zich hier goed rekenschap van geven bij de behandeling van Wob-verzoeken. Verder geldt voor bestuursorganen dus een hoge bewijsrechtelijke en motiveringsdrempel willen zij met succes een beroep doen op de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage om openbaarmaking van milieu-informatie te weigeren.
Wilt u meer weten over de Wob? Neem contact op met Jelmer Keur, advocaat sectie Overheid & Vastgoed. Wilt u meer weten over de Wet natuurbescherming, PAS-meldingen en stikstof? Neem dan contact op met Jasper Molenaar en Bart de Haan, advocaten sectie Overheid & Vastgoed.
