Mededinging in de landbouw, een nieuwe opzet

Ook de landbouw moet rekening houden met het mededingingsrecht. Sedert 1962 geldt in de landbouw een apart mededingingsregime. Dit regime is met ingang van dit jaar fundamenteel gewijzigd.

Het aparte mededingingsregime in de landbouw
De landbouw kenmerkt zich door het feit dat de aanbodstructuur zwak is. Dat heeft een aantal oorzaken: (i) veel producenten staan tegenover slechts enkele afnemers, (ii) producenten zijn meestal niet goed in staat op veranderende vraag en aanbod te reageren, (iii) de productie wordt in het algemeen beïnvloed door de weersomstandigheden en (iv) veel landbouwproducten zijn slechts beperkt houdbaar.

Sedert de oprichting van de EEG, zijn de mededingingsregels slechts op de landbouw van toepassing voor zover de Europese Raad dit bepaalt. In 1962 heeft de Europese Raad een speciaal mededingingsregime voor de landbouw geïntroduceerd.  Dit speciale regime is thans vastgelegd in Verordening  1184/2006.

Het uitgangspunt van dit regime is dat de mededingingsregels gewoon van toepassing zijn op de landbouw. Op dit uitgangspunt zijn 3 uitzonderingen geformuleerd. Het kartelverbod is niet van toepassing op overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen:

1. die een wezenlijk bestanddeel uitmaken van een nationale marktorganisatie


2. die vereist zijn voor de verwezenlijking van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, of


3. van landbouwondernemers, verenigingen van landbouwondernemers of verenigingen van deze verenigingen binnen één lidstaat en die betrekking hebben op de voortbrenging of de verkoop van landbouwproducten of het gebruik van gemeenschappelijke installaties voor het opslaan, behandelen of verwerken van landbouwproducten, mits deze overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen:
   
   
   
   1. niet de verplichting inhouden een bepaalde prijs toe te passen,
   
   
   2. de mededinging uitsluiten
   
   
   3. het gemeenschappelijk landbouwbeleid in gevaar brengen
   
   
   
   

In het kader van het speciale mededingingsregime mag uitsluitend de Europese Commissie beoordelen of aan de voorwaarden voor de uitzondering  op het kartelverbod is voldaan.  De regels betreffende misbruik van een economische machtspositie en de concentratiecontrole zijn onverkort in de landbouw van toepassing!

Nieuwe gemeenschappelijke marktordeningen
Met ingang van 1 januari 2014 zijn twee nieuwe gemeenschappelijke marktordeningen (GMO) in werking getreden, de GMO voor landbouwproducten en de GMO voor visserij- en aquacultuurproducten. In laatstbedoelde GMO is bepaald dat het speciale mededingingsregime voor de landbouw zoals opgenomen in Verordening 1184/2006 niet geldt voor producten die vallen onder een van de twee nieuwe GMO´s. Daarmee is er:

• een algemeen mededingingsregime in de landbouw voor producten die niet onder een van de twee GMO’s vallen;


• een mededingingsregime voor producten die onder de GMO voor landbouwproducten vallen;


• een mededingingsregime voor producten die onder de GMO voor visserij- en aquacultuurproducten vallen.

Mededingingsregime voor producten die onder de GMO voor landbouwproducten vallen
Op grond van de nieuwe GMO voor landbouwproducten, zoals onder andere groenten en fruit,  is het kartelverbod niet van toepassing op overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen:

1. die vereist zijn voor de verwezenlijking van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, of


2. van landbouwondernemers, verenigingen van landbouwondernemers of verenigingen van deze verenigingen en die betrekking hebben op de voortbrenging of de verkoop van landbouwproducten of het gebruik van gemeenschappelijke installaties voor het opslaan, behandelen of verwerken van landbouwproducten.

Ten aanzien van beide uitzonderingen geldt dat de overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen:

1. niet de verplichting mogen inhouden een bepaalde prijs toe te passen, of


2. de mededinging mogen uitsluiten.

Het gaat hier om een vrijstelling, hetgeen wil zeggen dat overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen die aan in de GMO gestelde voorwaarden voldoen niet verboden zijn. Voorafgaande melding bij de Europese Commissie is dus niet  vereist. Bovendien mogen nationale rechters en nationale mededingingsautoriteiten beoordelen of in een concreet geval aan de voorwaarden voor de uitzondering op het kartelverbod is voldaan.