Onteigening: dagvaarden overleden eigenaar?

Op 27 juni 2014 heeft de Hoge Raad een interessant arrest gewezen over de formaliteiten die gelden wanneer moet worden onteigend van iemand die is overleden.

Juridisch kader
In een onteigeningsprocedure moet de in het Koninklijk besluit aangewezen eigenaar van een perceel worden gedagvaard (art. 18 lid 1 Onteigeningswet). Op dat uitgangspunt zijn twee uitzonderingen, die allebei voortvloeien uit art. 20 van de Onteigeningswet (Ow). De eerste uitzondering is de in het buitenland wonende eigenaar, de tweede is de overleden eigenaar. Artikel 20 Ow schrijft voor dat in plaats van deze personen, op verzoek van de onteigenende partij, een ‘derde’ moet worden benoemd die in plaats van de eigenaar moet worden gedagvaard. Tegen deze derde, die de belangen van de eigenaar behartigt, wordt de onteigeningsprocedure gevoerd. In de praktijk wordt als derde vrijwel altijd een (onteigenings)advocaat benoemd.

Feiten
In de zaak die leidde tot het arrest was als eigenaar van een perceel in Hoogeveen iemand aangewezen die (al) in 1998 was overleden. In het Koninklijk besluit stond ook vermeld dat de eigenaar overleden was. In plaats van te verzoeken om de benoeming van een derde overeenkomstig art. 20 Ow heeft de gemeente Hoogeveen de overleden eigenaar en de (enig) erfgenaam van de overleden eigenaar gedagvaard.

De rechtbank oordeelde dat de gemeente in de procedure tegen de erfgenaam niet-ontvankelijk was. De erfgenaam was immers niet in het Koninklijk besluit als eigenaar aangewezen (en ook niet als derde benoemd) en dus kon hij niet worden gedagvaard.

Ook tegen de overleden eigenaar was de gemeente volgens de rechtbank niet-ontvankelijk. Echter, de rechtbank was van oordeel dat dit gebrek hersteld kon worden doordat de gemeente alsnog een verzoek om de benoeming van een derde zou doen. Na daartoe in de gelegenheid gesteld te zijn verzocht de gemeente om de erfgenaam als derde te benoemen. De rechtbank vond dat de erfgenaam op deze manier niet in zijn belangen werd geschaad, benoemde de erfgenaam als derde in de zin van art. 20 Ow en sprak vervolgens de onteigening van het betreffende perceel uit.

De erfgenaam was het hier niet mee eens en ging in cassatie bij de Hoge Raad.

Oordeel Hoge Raad
De Hoge Raad maakt in het arrest in enkele zinnen korte metten met het vonnis van de rechtbank. De wet biedt geen mogelijkheid om nog een derde te benoemden na de start van de procedure. Wanneer er voordat de procedure aanhangig wordt gemaakt geen derde is benoemd volgt daaruit dwingend de niet-ontvankelijkheid van de onteigenende partij.

Wat verder bijzonder was is dat de rechtbank de erfgenaam van de overleden eigenaar als derde heeft benoemd, terwijl daarvoor normaal gesproken een (onteigenings)advocaat, die van te voren wordt gevraagd of hij daarvoor beschikbaar is, wordt ingeschakeld. Hoewel de wet strikt genomen geen eisen stelt aan de te benoemen derde is het naar ons oordeel bijzonder onwenselijk dat een niet ter zake deskundige als derde wordt benoemd. Dat geldt temeer wanneer deze derde de benoeming ook nog eens niet wenst te aanvaarden (zoals in deze zaak ook het geval was). Van een ondeskundige derde kan immers niet worden verwacht dat hij (de belangen van) de erfgenamen genoegzaam kan behartigen en zeker niet dat hij dat doet tegen zijn zin!

Wilt u meer weten over de hoe de onteigeningsprocedure in elkaar steekt of heeft u te maken met een onteigening. Bel of e-mail dan met Hanna Zeilmaker of Joske Hagelaars, de onteigeningsspecialisten van Dirkzwager