In een onteigening van de gemeente Terneuzen ten behoeve van het Glastuinbouwgebied Kanaalzone betoogde de gemeente in cassatie dat de rechtbank Zeeland-West-Brabant de maatstaf van het arrest Perkpolder onjuist had toegepast. De gemeente vroeg bovendien om afstand te nemen van de maatstaf in het arrest Perkpolder, dat sprake moet zijn van een overheidswerk bij eliminatie, dan wel deze maatstaf te verduidelijken. Het was dus een principiële kwestie die voorlag. Temeer ongelukkig dat het cassatieberoep niet-ontvankelijk was omdat de cassatiestukken niet tijdig aan de wederpartij waren betekend… De Hoge Raad bespreekt niettemin het cassatiemiddel over de definitie van ‘overheidswerk’. De definitie in het arrest Perkpolder staat als een huis.
Maatstaf arrest Perkpolder
In het arrest “Perkpolder” van 15 januari 2016 (ECLI:NL:HR:2016:25) heeft de Hoge Raad ten aanzien van het criterium “het werk waarvoor onteigend wordt” overwogen dat uit de totstandkomingsgeschiedenis van art. 40c Ow en uit de rechtspraak volgt dat art. 40c, aanhef en onder 1°, Ow betrekking heeft op werken die tot stand worden gebracht voor rekening en risico van rechtspersonen als bedoeld in artikel 2:1 lid 1 en 2 BW (hierna: overheidswerken).
Naar aanleiding van dit arrest werd in de literatuur aandacht gevraagd voor werken die (bijvoorbeeld) door een partij als ProRail worden ondernomen.
Geen beperking eliminatie bij werken die door onteigening zelf worden gerealiseerd
De gemeente Terneuzen probeerde de Hoge Raad ervan te overtuigen dat eliminatie niet alleen betrekking kan hebben op overheidswerken; ook een werk dat door een willekeurige derde wordt uitgevoerd moet kunnen worden geëlimineerd. De gemeente verzette zich tegen de focus op de uitvoering van het werk door een publiekrechtelijk lichaam.
De Hoge Raad ziet in het arrest Terneuzen – met zoveel woorden - geen aanleiding om terug te komen van zijn definitie van ‘overheidswerk’ in het arrest Perkpolder. Het ging in die zaak om een onteigening voor een werk dat niet door de onteigenende provincie zelf, maar door een ‘private marktpartij’ werd gerealiseerd. In een dergelijk geval worden voordelen van dat werk slechts geëlimineerd indien het werk tot stand wordt gebracht voor rekening en risico van een rechtspersoon als bedoeld in art. 2:1 lid 1 en 2 BW (een zogeheten ‘overheidswerk’).
De Hoge Raad heeft niet bedoeld om het bereik van de eliminatieregel te beperken voor een ander type geval dan in die zaak aan de orde was (namelijk een niet door de onteigenaar zelf te realiseren (lucratief) werk).
Kortom, de eis van de “overheidspartij” is alleen relevant als een ander dan de onteigenaar het werk realiseert.
Wij hebben naar aanleiding van de 15-januari arresten het artikel “De eliminatie van de eliminatie” geschreven. In dat artikel hadden ook wij gesignaleerd dat de uitleg die die Hoge Raad geeft aan een overheidswerk onvoldoende uitgekristalliseerd was en een breuk met het verleden betekent.
De Hoge Raad heeft nu verduidelijkt dat van een breuk met het verleden geen sprake is. Werken (en de plannen daarvoor) die door de onteigenaar zelf worden gerealiseerd worden nog steeds geëlimineerd, ook als de onteigenaar geen publiekrechtelijke rechtspersoon is. De maatstaf uit het arrest Perkpolder is (alleen) relevant als het werk door een ander dan de onteigenende overheid zelf wordt gerealiseerd.
Wilt u meer weten over onteigening? Neemt u contact op met Hanna Zeilmaker of Joske Hagelaars, de onteigeningsadvocaten van Dirkzwager!
