Het ging om de onteigening ter uitvoering van een bestemmingsplan voor een randweg en een woonwijk. De gemeente Heeze-Leende is gedurende de periode van minnelijk overleg eigenaar geworden van de benodigde percelen waarop de gerechtigden een recht van gebruik en bewoning hebben.
De gebruikers betoogden dat zij in staat zijn, zowel financieel als organisatorisch, ondersteunend door een bouwmanagement team, binnen het kader van het bestemmingsplan en met inachtneming van de restricties van het recht van bewoning, voor zich en voor derden, de nieuwbouw op het perceel zelf te realiseren.
Zoals gebruikelijk zet de Kroon eerst het kader voor de beoordeling van een beroep op zelfrealisatie uiteen:
"Met betrekking tot het beroep op het zelfrealisatiebeginsel overwegen Wij in het algemeen dat bij de beoordeling van de noodzaak tot onteigening door Ons zal worden getoetst of het doel waarvoor wordt onteigend niet te bereiken valt door het door de grondeigenaar zelf uitvoeren van de bestemmingen die aan zijn eigendom zijn toegekend.
Indien de eigenaar te kennen geeft daartoe bereid en in staat te zijn, bestaat er in beginsel geen noodzaak tot onteigening.
Hierop kan een uitzondering worden gemaakt in de situatie dat de verzoeker om onteigening een andere vorm van planuitvoering wenst dan die welke de grondeigenaar voor ogen staat.
In dat geval is onteigening alleen te rechtvaardigen als de verzoeker om onteigening kan aantonen dat het algemeen belang de door hem gewenste vorm van uitvoering vordert. De beoordeling welke vorm van uitvoering dienstig is aan het algemeen belang, is daarbij voorbehouden aan het bestuursorgaan dat het bestemmingsplan heeft vastgesteld. Of de grondeigenaar bereid en in staat is om zelf tot planuitvoering over te gaan, hangt dan ook mede af van de door het bestuursorgaan gewenste vorm van planuitvoering.
In verband daarmee moet de gewenste vorm van planuitvoering aan de grondeigenaar kenbaar zijn. De vorm van planuitvoering kan worden afgeleid uit de planregels en de toelichting van een bestemmingsplan alsmede in al dan niet daarvan deel uitmakende inrichtings- en verkavelingsschetsen. De gewenste vorm van uitvoering kan ook tot uitdrukking komen in een exploitatieplan.
Andere situaties die een beroep op zelfrealisatie in de weg kunnen staan, zijn dat de grondeigenaar niet over voldoende aaneengesloten grond beschikt om de bestemming op doelmatige wijze zelf te kunnen realiseren of als de te onteigenen gronden geen afzonderlijk deel van het uit te voeren project kunnen vormen."
De Kroon overweegt vervolgens dat de gerechtigden weliswaar over een zakelijk recht van gebruik op grond van artikel 3:226 van het Burgerlijk Wetboek beschikken, maar niet over de eigendom van de onroerende zaak. Om tot zelfrealisatie over te kunnen gaan, zijn reclamanten afhankelijk van de medewerking van de gemeente als eigenaar van de grond. Met verwijzing naar de Koninklijke Besluiten van 3 september 2010, nr. 10.002448, (Stcrt. 23 september 2010, nr. 148930) en 16 april 2014, nr. 2014000751 (Stcrt. 14 mei 2014, nr. 12952) herhaalt de Kroon dat het beroep op zelfrealisatie naar Ons oordeel in beginsel toe aan de eigenaar van een te onteigenen onroerende zaak. Nu reclamanten geen eigenaar zijn van het perceel worden zij niet in staat geacht de op het perceel rustende bestemmingen zelf te kunnen realiseren zonder de medewerking van de gemeente. De Kroon overweegt ook dat de gebruikers geen plannen voor zelfrealisatie bij de gemeente ingediend. De gemeente heeft, indien zij als eigenaar daaraan zou willen meewerken, dan ook tot nu toe niet kunnen beoordelen in hoeverre reclamanten daadwerkelijk bereid en in staat zijn tot zelfrealisatie.
De Kroon wijst het beroep op zelfrealisatie dan ook af.
Heeft u vragen over onteigening, nadeelcompensatie of het opleggen van een gedoogplicht? Neemt u contact op met Hanna Zeilmaker of Joske Hagelaars, de onteigeningsadvocaten van Dirkzwager
