Inleiding
Het komt met enige regelmaat voor dat grondeigenaren in het zicht van een onteigening laten weten dat zij de natuurbestemming zelf kunnen en willen realiseren. Het is standaard dat een dergelijk beroep op zelfrealisatie wordt afgewezen. Zo ook in het KB van 1 september 2020 over het onteigeningsplan “Groene As”. Dat plan voorziet in de realisering van een ecologische verbindingszone aan de zuidzijde van de Schipholweg te Badhoevedorp. De Groene As verbindt grote en kleine natuurgebieden tussen Amstelland en Spaarnwoude met elkaar en is naast een natuurverbinding ook een recreatief landschap. De Groene As bestaat uit circa 26 projecten. Ter plaatse wordt de Groene As in samenhang met de aanleg van het nieuwe sportpark De Veldpost gerealiseerd.
“Uitvoeringsbelang” is geen grondgebonden belang bij onteigening
De eigenaar Kennemerland Beheer B.V had mede namens twee andere vennootschappen een zienswijze ingediend. Het minnelijk overleg was alleen met de eigenaar gevoerd en de eigenaar had niet kenbaar gemaakt dat deze gang van zaken onjuist was of dat de aanbiedingen ten onrechte uitsluitend aan haar werden uitgebracht. De eigenaar meende dat de andere vennootschappen ook belanghebbend zijn bij de onteigening omdat deze bedrijven als volle dochter of als gelieerd bedrijf met dezelfde eigenaar belanghebbend zijn bij de planuitvoering.
De Kroon oordeelt dat het hebben van een uitvoeringsbelang niet tot gevolg heeft dat de andere bedrijven ten opzichte van Kennemerland Beheer B.V. een afzonderlijk grondgebonden belang hebben bij het in de onteigening betrokken perceelsgedeelte. Zij zijn dus geen belanghebbende bij de onteigening en worden daarom niet in de mede namens hen ingediende zienswijzen ontvangen.
Zelfrealisatie
De eigenaar had in de onteigeningsprocedure voor het Sportpark ook al aangevoerd dat zij de bestemming zelf wilde realiseren. Gezien de bereidheid van de eigenaar om de bestemmingen in zowel De Veldpost als in de Groene As zelfstandig in samenspraak met de gemeente te realiseren, is onteigening voor de Groene As voorbarig. De eigenaar wijst er verder op dat de gemeente heeft laten weten dat er geen bestekken en tekeningen ter uitvoering van de bestemming natuur voorhanden zijn en dat om die reden de beoogde vorm van planuitvoering onvoldoende is uitgewerkt. Omdat de gemeente weigert nadere informatie te verstrekken is het voor de eigenaar niet mogelijk om een definitief zelfrealisatieplan uit te werken. De eigenaar vindt dat de gemeente haar in de gelegenheid had moeten stellen een zelfrealisatieplan te presenteren en haar de daarvoor benodigde informatie dienen te verschaffen.
Standaardoverweging
De Kroon stelt – met de standaardoverweging bij een beroep op zelfrealisatie - voorop dat hij bij de beoordeling van de noodzaak tot onteigening toetst of het doel waarvoor wordt onteigend niet te bereiken valt door het door de grondeigenaar zelf uitvoeren van de bestemmingen die aan zijn eigendom zijn toegekend. Indien de eigenaar te kennen geeft daartoe bereid en in staat te zijn, bestaat er in beginsel geen noodzaak tot onteigening.
Hierop kan een uitzondering worden gemaakt in de situatie dat de verzoeker om onteigening een andere vorm van planuitvoering wenst dan die welke de grondeigenaar voor ogen staat. In dat geval is onteigening alleen te rechtvaardigen als de verzoeker om onteigening kan aantonen dat het algemeen belang de door hem gewenste vorm van uitvoering vordert. De beoordeling welke vorm van uitvoering dienstig is aan het algemeen belang, is daarbij voorbehouden aan het bestuursorgaan dat het bestemmingsplan heeft vastgesteld. Of de grondeigenaar bereid en in staat is om zelf tot planuitvoering over te gaan, hangt dan ook mede af van de door het bestuursorgaan gewenste vorm van planuitvoering. In verband daarmee moet de gewenste vorm van planuitvoering aan de grondeigenaar kenbaar zijn. De vorm van planuitvoering kan worden afgeleid uit de planregels en de toelichting van een bestemmingsplan alsmede in al dan niet daarvan deel uitmakende inrichtings- en verkavelingsschetsen. De gewenste vorm van uitvoering kan ook tot uitdrukking komen in een exploitatieplan.
Andere situaties die een beroep op zelfrealisatie in de weg kunnen staan, zijn dat de grondeigenaar niet over voldoende aaneengesloten grond beschikt om de bestemming op doelmatige wijze zelf te kunnen realiseren of als de te onteigenen gronden geen afzonderlijk deel van het uit te voeren project kunnen vormen.
Concreet: geen afzonderlijk project; samenhang met groter geheel
De Kroon stelt vast dat de gemeente het gedeelte van het project dat betrekking heeft op de te onteigenen onroerende zaak, integraal wil realiseren met het aangrenzende bestemmingsplan Badhoevedorp De Veldpost. In het Definitief Stedenbouwkundig Ontwerp is vastgelegd dat het hoofddoel is om beide plannen in samenhang met elkaar als één aantrekkelijke parkstructuur te ontwerpen. Het ontwerp voor de paden, ecologie, beplanting en de waterstructuur moeten daarbij nauw op elkaar worden afgestemd.
De Kroon vindt dat daarmee de wens van de gemeente om genoemde plannen in samenhang nader uit te werken, te realiseren, te beheren en te onderhouden, gelet op het maatschappelijke karakter van deze functies reëel is. Dat voor de twee projecten afzonderlijke bestemmingsplannen zijn vastgesteld maakt dit niet anders. T
Dat sprake is van een samenhangend project leidt de Kroon af uit de onteigeningsstukken, onder meer de zakelijke beschrijving, het DSO en de tekeningen. De voor de bestemming Natuur te onteigenen grond vormt geen afzonderlijk, zelfstandig uit te voeren onderdeel van het totaal te realiseren Park De Veldpost. Bovendien maakt de Groene As onderdeel uit van een ecologische en recreatieve verbinding tussen Spaarnwoude en Amstelland en sluit deze aan op de ecologische zone(s) langs de Westrandweg (A5) en op de Ringvaart en het gebied Nieuwe Meer nabij het Amsterdamse Bos.
Zelfrealisatie ondoelmatig
De Kroon is het met de gemeente Haarlemmermeer eens dat het ondoelmatig is als de Groene As niet met het al gerealiseerde deel ten zuidwesten ervan rond de afrit van de A9 en het aan te leggen deel ten noordoosten tot aan de Sloterweg in één hand komt. De Groene As wordt immers een openbaar toegankelijk gebied waarin ook fiets- en wandelpaden zijn voorzien, die aansluiten op andere onderdelen van het grotere Park De Veldpost. De Kroon verwijst in dit verband naar zijnbestendig beleid inzake (een beroep op) zelfrealisatie, zoals onder meer weergegeven in het besluit van 17 november 2017, nr. 2017002004, Stcrt. 2017, nr. 69729 (Pijnacker-Nootdorp).
Kenbaarheid wijze van planuitvoering, informatieplicht
Ten aanzien van de kenbaarheid van de wijze van planuitvoering verwijst de Kroon naar het al oudere Koninklijk besluit van 13 december 2012, (Oss). Daarin is overwogen dat indien een eigenaar het bestemmingsplan zelf wil realiseren wat betreft zijn in het plan gelegen onroerende zaken, mag worden verwacht dat hij daartoe zelfstandig op basis van het bestemmingsplan concrete – op uitvoering gerichte – plannen ontwikkelt en deze kenbaar maakt aan de gemeente. De eigenaar heeft geen concrete plannen strekkende tot zelfrealisatie aan de gemeente overgelegd. Ook heeft zij geen omgevingsvergunning aangevraagd. De Kroon vindt dat daarvoor voldoende informatie beschikbaar was. De vorm van planuitvoering kan worden afgeleid uit de planregels en de toelichting van een bestemmingsplan en uit al dan niet daarvan deel uitmakende inrichtings- en verkavelingsschetsen. In dit geval waren ten tijde van het verzoekbesluit behalve het bestemmingsplan ook definitieve stedenbouwkundige ontwerpen beschikbaar. Meer gedetailleerde tekeningen, bestekken en een programma van eisen van de sportverenigingen, waren nog niet beschikbaar en konden dus ook niet aan de eigenaar worden verschaft. Beide DSO’s, waarover de eigenaar beschikt, bevatten een vrij gedetailleerd ontwerp van de Groene As.
De Kroon verwerpt het standpunt van de eigenaar dat zolang er geen concreet bestek bestaat over de wijze waarop de groene strook zal worden ingericht en uitgevoerd, een onteigeningsverzoek voorbarig is.
Commentaar
Dit Koninklijk Besluit is een bevestiging van de bestendige lijn dat zelfrealisatie van een natuurbestemming niet doelmatig is. Een natuurbestemming staat zelden op zich en is meestal onderdeel van een grootschaligere en samenhangende ontwikkeling van een groter gebied met meerdere samenhangende functies. Daarbij is niet alleen de aanleg aan de orde maar zijn ook beheer en onderhoud relevante aspecten die aan zelfrealisatie in de weg staan.
Uit het KB blijkt verder dat de beschikking over planregels en plantoelichting en inrichtings- en verkavelingsschetsen voldoende is voor het opstellen van een concreet plan voor zelfrealisatie. In dit geval waren ook nog definitieve stedenbouwkundige ontwerpen beschikbaar.
Wilt u meer weten over onteigening? Het onteigeningsteam van Dirkzwager staat voor u klaar: Hanna Zeilmaker, Joske Hagelaars, Jeroen Niederer en Ilona Termaat.
