Op 3 juni 2021 heeft het Hof van Justitie opnieuw geoordeeld over een specialistische zoekmachine in relatie tot het databankenrecht. Eerder was in de kwestie "Gaspedaal" al geoordeeld dat een zoekmachine die een andere website live doorzoekt het databankenrecht schendt. Nu wordt in deze kwestie "CV Online" bevestigd dat de specialistische zoekmachine die de andere site niet-live doorzoekt (maar een lokale kopie), evengoed het databankenrecht schendt. Dit uiteraard, in beide gevallen, wel alleen indien de doorzochte gegevens kwalificeren als beschermde databank. Op het slot zit echter een opvallend venijn in de staart met veel nadruk op de ruimte voor aanbieders van innovatieve producten.
Databankenrecht
Het databankenrecht is een beetje een vreemde eend in de bijt in het intellectuele eigendomsrecht. Het beschermt (de investeringen in) gegevensverzamelingen tegen opvraging en hergebruik. Het is de verzameling die beschermd wordt; het is (dus) niet zo dat er een alleenrecht ontstaat op de individuele gegevens die in de databank zijn opgenomen. Het recht beoogt te voorkomen dat dat een andere partij te gemakkelijk kan parasiteren op al het werk dat is gaan zitten in het bij elkaar brengen en onderhoud van de databank, door te bepalend dat het niet is toegestaan om substantiele delen van de databank (al dan niet in stappen) op te vragen of te hergebruiken.
Historie rechtsgebied en opkomst specialistische zoekmachines
Het databankenrecht stamt alweer uit de midden jaren 90. De tijd dus dat er nog veel fysieke dragers werden verspreid en het aantal online databanken nog lang niet zo groot was als nu. De tijd ook dat internet nog nauwelijks grootschalig beschikbaar was.
Ondertussen ontwikkelde het internet zich rap verder door. Niet alle begrippen uit de richtlijn leken altijd evengoed toepasbaar op moderne ontwikkelingen als specialistische zoekmachines. Vandaar ook dat ik jaren terug in een artikel al eens signaleerde dat onduidelijk was hoe daar mee om te gaan. Dat artikel is overigens door o.m. de Gaspedaal kwestie (zie hierna) grotendeels ingehaald door de tijd.
Gaspedaal arrest: functionele benadering specialistische zoekmachine
Zo was onder andere de vraag of een specialistische zoekmachine die een zoekvraag 'live' uitzet bij de te doorzoeken websites om de resultaten te combineren wel een substantieel deel van die databank opvraagt. In technische zin wordt immers slechts een verzameling zoekresultaatpagina's gecombineerd tot een nieuw (totaal)resultaat. Het aantal elementen uit de database dat hier wordt overgenomen is heel klein (als de resultaatpagina 10 elementen geeft, worden immers slechts 10 elementen opgevraagd en hergebruikt).
In de Gaspedaal kwestie heeft het Hof die (technische) knoop echter doorgehakt. Het Hof koos ervoor het databankenrecht niet zozeer vanuit technisch, maar veeleer vanuit functioneel perspectief uit te leggen. Wie een eigen zoekformulier biedt waarmee één of meer andere websites real-time kan worden doorzocht, zal al snel aan 'hergebruik' doen in de zin van het databankenrecht.
CV Online arrest: ook niet-live zoekende specialistische zoekmachine schendt databankenrecht
In het recente arrest inzake CV Online waren de feiten in technische zin in feite veel eenvoudiger dan bij Gaspedaal.
CV Online is een Letse website met vacatures in Letland. Het bedrijf Melons had een specialistische zoekmachine ontwikkeld voor het zoeken van vacatures. De gebruiker werd daarbij verwezen naar de website van CV Online. Melons maakte daarvoor een kopie van (meta)data van de site van CV Online en doorzocht bij een zoekopdracht steeds die lokale kopie.
Met andere woorden: waar Gaspedaal ging over een zoekmachine die de zoekopdrachten 'live' uitzette bij de te doorzoeken websites, gaat deze kwestie over een zoekmachine die een lokale kopie van een deel van de te doorzoeken websites doorzoekt.
Deze vraag is veel simpeler te beantwoorden, want in deze kwestie staat juist vast dat de gespecialiseerde zoekmachine gegevens heeft overgenomen (waartoe het databankenrecht nu net tot bescherming strekt).
Het Hof benadrukt in het antwoord dan ook vooral het karakter van het databankenrecht (investeringsbescherming) en dat er (dus) wel sprake moet zijn van een substantiële investering, wil het databankenrecht bescherming bieden (r/o 23-24). De begrippen opvragen en hergebruiken moeten ruim worden uitgelegd; voorkomen moet worden dat een ander de inkomsten kan wegnemen die de investeringen moeten goedmaken (r/o 31). De zoekmachine in kwestie maakt het mogelijk de website van CV Online op een andere wijze te doorzoeken dan beoogd (r/o 35).
... maar wel opvallende druk op schadebegrip
Tegelijkertijd valt op dat het Hof ook benadrukt dat een juist evenwicht moet worden gevonden tussen enerzijds de rechten van de databankgerechtigde en anderzijds gebruikers en concurrenten in het kader van vrije toegang tot informatie en de ontwikkeling van innovatieve producten (r/o 41). Aggregators dragen namelijk ook bij aan de goede werking van de markt (r/o 42). Het is daarom vooral de vraag of er sprake is van schade, dus of de investering al dan niet kan worden terugverdiend (r/o 44).
Slotopmerking
De casus lijkt op voorhand overzichtelijk, maar het venijn zit toch in de staart.
Wie immers een flink deel van een andere databank kopieert om deze te doorzoeken, zal snel een "substantieel" deel kopiëren en zodoende met het databankenrecht van doen kunnen hebben (al de bron als databank kwalificeert). Dat deel van de kwestie lijkt veel simpeler dan de Gaspedaal kwestie.
Het venijn zit in de nadruk van het Hof op de open informatiemarkt en het schadebegrip. De rechthebbende op een databank zal moeten aantonen wat zijn schade is. En juist bij het linken naar de brondatabank is dat maar zeer de vraag. De bezoeker zal immers altijd ook bij de bronwebsite uitkomen en daar de vacatures (en eventuele advertenties) aantreffen. Een aardige nuancering dus op dit toch al genuanceerde rechtsgebied.
Houdt u zich bezig met gegevensverzamelingen en wilt u weten hoe u deze goed beschermt? Of houdt u zich bezig met de ontwikkeling van innovatieve producten en wilt u weten waar de grens ligt? Neem gerust contact op.
