De Raad van State heeft op 9 december een serie uitspraken gewezen over het inzagerecht uit de AVG. De kern is dat van misbruik van recht niet snel sprake zal zijn en dat voor legitimatie normaliter een kopie paspoort volstaat, maar dat het vragen van een gewaarmerkte kopie of legitimeren in persoon gerechtvaardigd kan zijn.
VNG forum over notoire WOB'ers
De kwesties hebben stuk voor stuk een wat langere historie. Het komt er op neer dat op fora van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) op een gegeven moment berichten zijn verschenen over notoire Wob'ers. De gedachte daarvan was dat gemeenten elkaar zodoende konden waarschuwen. Daarover is ook eerder al geprocedeerd (daarover verderop in de blog meer).
Huidige procedures inzageverzoeken
De huidige procedures zijn weer nieuwe kwesties. Het gaat om drie procedures die sterk op elkaar lijken (1, 2, 3): steeds heeft een man bij de gemeente inzage verzocht in de persoonsgegevens die op het forum zijn verwerkt. Meer concreet is zelfs afschrift van die berichten gevorderd. De man heeft bij zijn verzoek een kopie paspoort gevoegd.
Discussie in hoger beroep: wijze vaststellen identiteit
In hoger beroep is de vraag hoe de identiteit van de man moet worden vastgesteld. En daar ontstaan interessante verschillen in de uitspraken.
- In de eerste uitspraak vraagt de gemeente standaard aan verzoekers om persoonlijk langs te komen de identiteit vast te stellen. Dat zou voor de man echter betekenen dat hij daarvoor het halve land moeten door reizen. In dit geval was een gewaarmerkte kopie van het paspoort bijgevoegd. De gemeente gaf ook zelf aan niet meer te twijfelen over de identiteit van de man. Onder die omstandigheden was er geen aanleiding meer de kopie niet te accepteren. De eis van de gemeente om persoonlijk langs te komen op het gemeentehuis was dus ongegrond.
- In de tweede uitspraak had de gemeente vastgesteld dat de handtekening op de kopie paspoort niet overeenstemde met de handtekening op eerder ingediende Wob-verzoeken. De gemeente had dus twijfel over de identiteit en vroeg de man naar het gemeentehuis te komen voor legitimatie. Deze man wist bovendien, uit eerdere procedures, dat er vaker twijfel was over zijn identiteit en dat hij een gewaarmerkte kopie had kunnen opsturen maar deed dat niet en bood dat ook niet aan. Onder die omstandigheden mocht de gemeente het verzoek inderdaad niet in behandeling nemen.
- In de derde uitspraak was ook sprake van verschil in handtekeningen tussen eerdere Wob-verzoeken en het onderhavige inzageverzoek. Het overleggen van een gewaarmerkte kopie of persoonlijk langskomen zijn in dat geval geen onredelijke opties, zeker nu een gewaarmerkte kopie niet disproportioneel duur is.
Overigens komt in alle uitspraken aan de orde dat een kopie-ID in beginsel een gerechtvaardigde eis is en ook dat een kopie ID voldoende kan zijn om de identiteit vast te stellen. Onder omstandigheden kan het echter gerechtvaardigd zijn (en ik zou vanuit de AVG menen: zelfs verplicht zijn) om meer gegevens op te vragen om de identiteit vast te stellen.
Discussie in hoger beroep: misbruik van recht?
In twee van de drie uitspraken (nr. 2 en 3 hiervoor) speelt bovendien de vraag of er sprake is van misbruik van recht. Daartoe wordt - in de kern - aangevoerd dat sprake is van iemand die eerst notoire veel WOB-verzoeken indient om vervolgens gemeenten te belasten met inzageverzoeken, terwijl het enige motief een financieel motief lijkt te zijn.
De Raad van State stelt kortweg vast dat het inzageverzoek van de man aansluit bij het doel van de AVG. Van misbruik van recht is dus geen sprake.
Dat de Raad van State nu geen misbruik van recht aanneemt wordt wellicht dan ook mede ingekleurd door het gegeven dat de Raad eerder al geoordeeld heeft dat niet snel aanspraak bestaat op schadevergoedingen bij dergelijke "eenvoudige" verwerkingen.
Eerdere schadeclaims gestrand
In eerdere procedures over berichten op het VNG-forum is namelijk al geprobeerd schade te verhalen vanwege publicatie van deze berichten. Al die claims zijn in een serie uitspraken van 1 april 2020 allemaal door dezelfde Raad van State afgewezen.
Die uitspraken zijn overigens voor de schadevergoeding onder de AVG wel allemaal zeer relevant. De Raad van State legt de lat voor schadevergoeding namelijk enerzijds voor de ("eenvoudige") verwerkingen op het forum relatief hoog, terwijl anderzijds een heel kortdurende verwerking van medische gegevens al aanspraak geeft op vergoeding van € 500,-.
Het voorgaande laat verder natuurlijk onverlet dat de gemeenten wel veel werk zullen hebben aan het verwerken van de inzageverzoeken. Dat is echter inherent aan de AVG.
Slotopmerking
De uitspraak is niet alleen voor gemeenten relevant.
Alle partijen die zich geconfronteerd zien met inzageverzoeken zullen de identiteit van de betrokkene moeten vaststellen. Het gevaar bestaat anders immers dan persoonsgegevens aan de verkeerde persoon worden vrijgegeven. En dat zou een (al dan niet meldingsplichtig) datalek opleveren.
Bij het vaststellen van de identiteit volstaat in beginsel een kopie van het identiteitsbewijs. Uit de uitspraken volgt echter ook dat het gerechtvaardigd is die kopie te vergelijken met bestaande gegevens en vervolgens bij twijfel om door te vragen (met bijv. een gewaarmerkte kopie of persoonlijk langskomen). Juist gelet op het risico van datalekken (zie hiervoor), doen bedrijven en instellingen er dus goed aan die controle ook daadwerkelijk uit te voeren.
Het eisen van een gewaarmerkte kopie of persoonlijk langskomen is - zodra er eenmaal sprake is van gerechtvaardigde twijfel - niet een te hoge drempel. Dat zou de partijen die herhaald inzageverzoeken doen wel eens enigszins kunnen afremmen, zij het dat we waarschijnlijk hierna zullen gaan zien dat de gewaarmerkte kopie op voorhand al wordt bijgevoegd.
Kennelijk is de agenda op de iets langere termijn om via inzageverzoeken schadeclaims te gaan indienen. Of dat realistisch is valt gelet op de uitspraken van de Raad van State van vorig jaar over schadevergoeding nog wel te bezien. We houden het in de gaten en we houden u op de hoogte.
