Rechtbank Den Haag zet EA buiten spel: packs in FIFA zijn verboden kansspel

Wat was er aan de hand?

In de voetbalgame van Electronic Arts (EA) FIFA kunnen spelers voor de popualire spelmodus Ultimate Team gesloten pakjes (‘packs’) met voetballers aanschaffen, waarbij je als speler van tevoren niet weet welke spelers er in de packs zitten. Een loot box dus, waarvan de Kansspelautoriteit eerder al heeft geconcludeerd dat het zonder vergunning aanbieden daarvan in strijd is met de Wet op de kansspelen, wanneer toeval de inhoud bepaalt én de prijzen een economische waarde vertegenwoordigen. De Kansspelautoriteit heeft in oktober 2019 geoordeeld dat EA in strijd handelt met de Wet op de kansspelen, omdat het zonder vergunning deze packs aanbiedt. De kansspelautoriteit legt een last onder dwangsom op aan EA. Deze last houdt in dat EA het aanbieden van de packs (in de bestaande vorm) moet staken en gestaakt te houden, bij overtreding waarvan EA een bedrag van € 250.000,00 per week of gedeelte van de week verschuldigd is, met een maximum van € 5.000.000,00. De overtreding is eveneens tegen dezelfde last onder dwangsom toegerekend aan het moederbedrijf van EA.

EA is het daarmee oneens en start een procedure.

Waar ging het in de procedure om?

Aan de rechtbank ligt ter beoordeling of de Kansspelautoriteit bevoegd was over te gaan tot handhaving. Voor de beantwoording van die vraag moet worden beoordeeld of EA met het aanbieden van de packs in de voetbalgame FIFA de wet is overtreden.

Is het openen van packs aan te merken als kansspel?

Ja, oordeelt de rechtbank. Om de packs aan te merken als kansspel moet voldaan zijn aan de volgende vereisten: er moet sprake zijn van een spel, waarbij de speler kan meedingen naar een prijs of premie  en geen overwegende invloed kan uitoefenen op de winkans. De rechtbank vult deze criteria in het licht van de packs in FIFA als volgt in:

• De packs moeten worden beschouwd als afzonderlijk spel, nu zij geen onderdeel uitmaken van het daadwerkelijk spelen van wedstrijden waarbij behendigheid komt kijken; een behendigheidsspel is geen kansspel. Spelers kunnen ervoor kiezen om enkel packs te kopen om voetballers te verkrijgen, die vervolgens verhandeld kunnen worden.
• Er is sprake van een ‘kans’, nu de uitkomst van de packs alleen door toeval bepaald wordt, de spelers geen overwegende invloed hebben op de inhoud van de packs en er geen behendigheid nodig is om deel te nemen aan het opeen van packs. Dat de gewonnen items gebruikt worden voor het spelen van wedstrijden (behendigheidsspel) en dat er een zekere mate van transparantie is over prijsaanbod en kansen, maakt dat niet anders.
• Er is sprake van een prijs of premie nu de waarde van de uit packs te verkrijgen voetballers tot stand komt op basis van vraag en aanbod op de virtuele transfermarkt. Op deze virtuele transfermarkt wordt gebruikt gemaakt van een speciale munteenheid (FUT-munt), welke kunnen omgerekend kan worden naar euro’s. Bij het openen van packs is de economische waarde van de betreffende voetballer op de interne markt doorslaggevend voor de vraag of sprake is van een ‘prijs’. Het feit dat er daarnaast een levendige zwarte markt bestaat voor de verkrijgen voetballers uit packs en waarop FUT-munten ook daadwerkelijk omgezet kunnen worden in echt geld (harde euro’s), vormt een extra aanwijzing voor de vaststelling dat sprake is van een reële economische waarde.

Doordat (samengevat) spelers aan een kansspel kunnen deelnemen door packs te kopen en te openen, daarbij voorwerpen kunnen winnen die een (mogelijk hoge) economische waarde vertegenwoordigen en zij geen overwegende invloed kunnen uitoefenen op het winnen van een prijs, welke prijs zowel op de interne transfermarkt (virtuele economie) als op de zwarte markt (reële economie) kan worden verhandeld, kwalificeren packs als kansspel, welke zonder vergunning verboden zijn. 

Is de Kansspelautoriteit bevoegd over te gaan tot handhaving?

Ja, oordeelt de rechtbank. De tussenconclusie dat de packs een kansspel zijn in de zin van de Wet op de kansspelen, brengt met zich dat de Kansspelautoriteit bevoegd is tot handhaving over te gaan. EA voert nog aan dat een boete voor haar onvoldoende voorzienbaar was (schending legaliteitsbeginsel), maar daar gaat de rechtbank niet in mee. De bevoegdheid over te gaan tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie (zoals last onder dwangsom) kent een wettelijke grondslag in de Wet op de kansspelen, waardoor de norm ten tijde van de overtreding geacht wordt voldoende kenbaar te zijn. Dat de bevoegdheid van de Kansspelautoriteit om te handhaven een open norm betreft en dat over de specifieke vraag of loot boxes al dan niet als kansspel moet worden beoordeeld nog geen rechtspraak bestaat, maakt niet dat de norm niet kenbaar was dan wel dat het voor EA redelijkerwijs niet mogelijk was te voorzien dat dit wel eens van toepassing kon zijn op haar handelswijze binnen FIFA. Van EA als professionele marktdeelnemer mag volgens de rechtbank worden verwacht dat zij zich laat informeren over de beperkingen die eventueel kunnen gelden voor de spellen die zij aanbiedt.  

Is het dwangsombesluit rechtmatig en de opgelegde last evenredig?

Ja, oordeelt de rechtbank. EA voert een aantal juridisch-technische gronden aan waarom het dwangsombesluit onrechtmatig en onevenredig zou zijn (o.m. inbreuk op fundamentele rechten zoals het eigendomsrecht en het recht op de vrijheid van meningsuiting, strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuurder waaronder het gelijkheidsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel). Het strekt te ver voor dit blog om deze materie uitputtend te behandelen. Relevantst is de conclusie van de rechtbank dat het dwangsombesluit niet onrechtmatig en onevenredig is.

Conclusie en aanbeveling: voorkom loot boxes in je game

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de beroepen van EA ongegrond moeten worden verklaard. Dat betekent dat de Kansspelautoriteit de eerder kenbaar gemaakte last onder dwangsom daadwerkelijk naar het oordeel van de rechtbank aan EA mag opleggen. Dat betekent dat EA in totaal € 500.000,00 (zowel als feitelijk verkoper en als moederbedrijf €250.000) per week verbeurt, als zij het spel FIFA niet op het punt van de bestaande packs wijzigt. Daarvoor krijgt EA nu drie weken de tijd. EA laat in diverse media weten tegen de beslissing van de rechtbank in hoger beroep te gaan.

Het verdient aanbeveling hoe dan ook te voorkomen dat loot boxes kwalificeren als verboden kansspel. Weten hoe? Lees daarover mijn eerdere blog of neem contact op.

Inmiddels hoger beroep

Dit blog is inmiddels verouderd. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft geoordeeld dat de packs in FIFA géén kansspel zijn. Zie voor meer informatie het nieuwe blogartikel op deze website.

Sven Wakker, advocaat IT-recht