Vernietiging en herroeping van een arbitraal vonnis

Niemand houdt ervan om te verliezen, ook niet in een arbitrage. In tegenstelling tot een procedure voor de gewone rechter behoort een hoger beroep in een arbitrage normaal gesproken niet tot de mogelijkheden. Wel is het in veel gevallen mogelijk om een procedure te starten om het arbitrale vonnis te herroepen of zelfs te vernietigen. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van de omstandigheden waarin deze rechtsmiddelen kunnen worden ingeroepen en de gevolgen van een succesvolle vordering tot vernietiging of herroeping van een arbitraal vonnis.

Bevoegdheid
Niet iedere rechter is bevoegd om een arbitraal vonnis te vernietigen. Volgens het Verdrag van New York, dat de internationale erkenning en tenuitvoerlegging van arbitrale vonnissen regelt, is alleen de rechter van het land waarin de plaats van arbitrage gelegen was, bevoegd om het vonnis te vernietigen of de tenuitvoerlegging daarvan te schorsen. Deze rechter zal beslissen naar regels van zijn eigen recht.

Voor een arbitrage met een plaats van arbitrage in Nederland geldt derhalve dat de Nederlandse rechter bevoegd is om een arbitraal vonnis te vernietigen en hij zal beslissen naar de regels van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. De bepalingen in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering met betrekking tot arbitrage zijn recent herzien om de arbitrageprocedure eenvoudiger en goedkoper te maken (en om de Nederlandse arbitrageprocedure geschikter te maken voor de beslechting van internationale geschillen) . Eén van de belangrijkste wijzigingen met betrekking tot de vernietiging van een arbitraal vonnis is dat een vorderding daartoe nu enkel nog bij het gerechtshof kan worden ingesteld. Tegen de uitspraak van het gerechtshof staat vervolgens nog beroep in cassatie open. Het beroep in cassatie kan overigens door partijen worden uitgesloten.

Tijdslimiet
Naar Nederlands recht is de periode waarna de bevoegdheid komt te vervallen om vernietiging van een arbitraal vonnis te vorderen bepaald op drie maanden (i) na verzending van het vonnis aan de partijen; (ii) nadat het vonnis is gedeponeerd bij de griffie van de bevoegde rechtbank; of (iii) nadat het vonnis met een verlof tot tenuitvoerlegging aan de wederpartij wordt betekend. Deze termijnen zijn geheel in lijn met de internationale standaard zoals die zijn neergelegd in de Model Wet van de VN Commissie voor Internationaal Handelsrecht (UNCITRAL).

Gronden voor vernietiging
Het Nederlandse recht kent een limitatieve opsomming van gronden op basis waarvan (gedeeltelijke) vernietiging van een arbitraal vonnis slechts kan worden gevorderd indien: (i) een geldige overeenkomst tot arbitrage ontbreekt;  (ii) het scheidsgerecht in strijd met de daarvoor geldende regels is samengesteld; (iii) het scheidsgerecht zich niet aan zijn opdracht heeft gehouden; (iv) het arbitrale vonnis niet is ondertekend of is gemotiveerd; of (v) het arbitrale vonnis, of de wijze waarop dit tot stand kwam, in strijd met de openbare orde is.

Met uitzondering van grond (v) zijn alle gronden formeel van karakter. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de rechter het arbitraal vonnis inhoudelijk toetst en daarmee de facto voorziet in een (verkapt) hoger beroep; de rechter zal zich in zijn beoordeling van de gronden dan ook terughoudend moeten opstellen. Hierop geldt één uitzondering. Omdat partijen met een geldige overeenkomst tot arbitrage afstand doen van het fundamentele recht op toegang tot de bij de wet ingestelde gerechten, zoals wordt vereist door de Grondwet en het EVRM, zal een rechter uitgebreid toetsen of er een geldige overeenkomst tot
arbitrage tussen Partijen bestaat.

Schorsing van de tenuitvoerlegging
In beginsel schorst het aanhangig maken van een vordering tot vernietiging van een arbitraal vonnis de tenuitvoerlegging daarvan niet. Wel kan aan de rechter waarbij de vordering tot vernietiging aanhangig is gemaakt, worden verzocht om de tenuitvoerlegging van het arbitraal vonnis te schorsen totdat over de vordering tot vernietiging onherroepelijk is beslist. Het verdient derhalve in veel gevallen aanbeveling om naast een vordering tot vernietiging van een arbitraal vonnis ook tevens een verzoek tot schorsing van de tenuitvoerlegging van dat vonnis te doen.

Gevolgen van vernietiging
In tegenstelling tot andere jurisdicties, waar de gewone rechter het arbitrale vonnis tevens kan (i) bevestigen, (ii) terugverwijzen naar het scheidsgerecht of (iii) aanpassen, kan de Nederlandse rechter enkel de vordering tot (gedeeltelijke) vernietiging van het vonnis toe- of afwijzen. Bij toewijzing van de vordering tot vernietiging herleeft, zodra het arrest waarbij het arbitraal vonnis is vernietigd onherroepelijk is geworden, de bevoegdheid van de gewone rechter, indien en voorzover het vonnis is vernietigd op grond van het ontbreken van een geldige overeenkomst tot arbitrage. Dat betekent dat indien het vonnis wordt vernietigd op een andere grond de partijen de procedure voor het scheidsgerecht moeten hervatten, tenzij zij anders overeenkomen.

Herroeping
Arbitrale vonnissen kunnen ook worden herroepen. Gronden voor herroeping zijn bedrog, valse bescheiden en achtergehouden bescheiden. Als er, nadat het arbitrale vonnis is gewezen, aan het licht komt dat er sprake is geweest van bedrog,  valse bescheiden of achtergehouden bescheiden dan kan de rechter het vonnis op vordering van een partij herroepen. Volgens de wet leidt herroeping van een arbitraal vonnis tot vernietiging ervan. De gevolgen van herroeping zijn dan ook gelijk aan die van vernietiging.

Conclusie
Het verliezen van een arbitrage betekend niet automatisch het einde van de rechtsstrijd. In bepaalde gevallen nog de mogelijkheid om het arbitraal vonnis te laten vernietigen of herroepen door de gewone rechter. De gewone rechter zal echter ver blijven van toetsing van de inhoud van het vonnis en zich voornamelijk richten op de bevoegdheid van het scheidsgerecht en de gevolgde procedure.