Iedereen is bekend met het blauwe bord waardoor u weet dat u een dorp of stad binnen rijdt. U rijdt een bebouwde kom binnen, maar niet de bebouwde kom. Ons recht kent meerdere bebouwde kommen. Iedere bebouwde kom heeft haar eigen regels voor de bepaling van de grens en de gevolgen van het passeren van de grens. Met welke bebouwde kom heeft u te maken?
Bebouwde kom in de zin van de Wegenverkeerswet
De bekendste bebouwde kom is de bebouwde kom die wordt vastgesteld op grond van artikel 20a WVW 1994. De grens van deze bebouwde kom wordt vastgesteld bij besluit van de gemeenteraad en moet op grond van artikel 156a WVW 1994 worden aangeduid (met de bekende blauwe borden). De bekendste gevolgen van het betreden van de bebouwde kom volgens de Wegenverkeerswet staan in artikel 20 en 21 van het bij die wet horende reglement. Binnen de bebouwde kom mogen motorvoertuigen maximaal 50 km per uur. Buiten de bebouwde kom mogen motorvoertuigen 130, 100 of 80 km per uur afhankelijk van de weg waarop zij rijden.
De grens van de bebouwde kom volgens de Wegenverkeerswet is voor de meeste mensen duidelijk, maar het is zeker niet de enige grens.
Binnen en buiten bebouwde kom Wegenwet
De bebouwde kom in de zin van der Wegenwet wordt niet vastgesteld door de gemeenteraad, maar door Gedeputeerde Staten op grond van artikel 27 lid 2 Wegenwet. De grens van de bebouwde kom in de zin van de Wegenwet is van belang voor de vaststelling van de wegenlegger. Op grond van artikel 27 lid 1 Wegenwet moet de gemeente een wegenlegger opmaken van de wegen buiten bebouwde kom. De wegenlegger geeft onder meer de omvang van de onderhoudsplicht (aan, wijst aan wie de onderhoudsplichtige is en geeft op grond van artikel 49 Wegenwet een rechtsvermoeden van openbaarheid.
De wetgever vond het niet nodig om de wegen binnen de bebouwde kom op de legger te vermelden, omdat bij deze wegen meestal geen twijfel zou bestaan over de openbaarheid en de onderhoudsplicht. In mijn praktijk zie ik overigens dat er helaas maar al te vaak twijfel is over de openbaarheid en/of onderhoudsplicht.
Bebouwde kom in de zin van de Wabo
Het verrichten van een activiteit in strijd met het bestemmingsplan is omgevingsvergunningplichtig op grond van artikel 2.1 lid 1 sub c Wabo. Deze omgevingsvergunning voor afwijking van het bestemmingsplan kan worden verleend in de gevallen als genoemd in artikel 2.12 lid 1 sub a onder 2 Wabo jo. artikel 4 onder a van Bijlage II van het Besluit omgevingsrecht. Voor verschillende activiteiten is de mogelijkheid om een omgevingsvergunning te verkrijgen (en de eisen die daaraan worden gesteld) afhankelijk van de vraag of de activiteit binnen of buiten de bebouwde kom plaatsvindt.
De grens van deze bebouwde kom wordt volgens de Afdeling niet bepaald door een verkeersbord (en dus niet door de Wegenverkeerswet), maar door de feitelijke situatie en de aard van de omgeving. Van belang hierbij is waar de bebouwing feitelijk (nagenoeg) ophoudt.
Binnen en buiten bebouwde kom APV
In de APV kan de gemeente voor de bebouwde kom als bedoeld in de APV zelf een grens vaststellen of aansluiten bij een van de wettelijk vastgestelde grenzen. Op grond van de meeste APV’s is de grens van de bebouwde kom onder meer van belang voor de regels met betrekking tot parkeren, hondenpoep en wildplassen.
Naast voorgaande wetten is de bebouwde kom onder meer van belang in wetgeving over milieu, gevaarlijke stoffen, monumenten, welstand, bossen en geurhinder. Bij het ontbreken van een duidelijke definitie in zo’n wet van de bebouwde kom kan onduidelijkheid bestaan bij partijen over de grens van de bebouwde kom. Een goed voorbeeld was te zien in een uitspraak van de Afdeling waarin een partij betoogde dat de bebouwde kom verwees naar de grens van de Wegenverkeerswet, de andere partij verwees naar de Wegenwet en de Afdeling verwijst in haar salomonsoordeel naar de feitelijke situatie en de aarde van de omgeving.
Conclusie binnen of buiten de bebouwde kom
Een dorp of stad heeft niet één bebouwde kom, maar meerdere kommen waarvan de grens en de bevoegdheid tot vaststelling van die grens afhankelijk is van het wettelijke kader. De grens kan blijken uit een blauw bord, de legger of de feitelijke bebouwing. Indien u te maken heeft met de grens van de bebouwde kom, heb dan geen blauwe bord voor uw hoofd, maar kijk goed met welke wet en welke wettelijke definitie u te maken heeft.
Heeft u vragen over de openbaarheid van wegen of het onderhoud van wegen? Neemt u dan contact op mr. W. Leistra, advocaat wegenwet.
mr. W. Leistra is sinds 1 april 2016 niet meer werkzaam bij Dirkzwager Advocaten
