Design bescherming
Design kan bescherming krijgen van verschillende intellectuele eigendomsrechten. Hieronder vallen het auteursrecht, het modellenrecht en het recht tot een verbod op slaafse nabootsing. Belangrijk is om op te merken dat er overlap is van deze rechten, in het geval design gekopieerd is.
Onder een design wordt vaak verstaan: productvormgeving. Ook tekeningen en modellen en andere voortbrengselen, zoals een logo, meubels, kledingstukken, sieraden, consumentenproducten, food en non-food, gadgets, speelgoed, en verpakkingen, kunnen als design beschermd worden. Dat geldt ook voor look & feel van websites en andere online content.
Modellenrecht
Design kan via het modellenrecht vrij laagdrempelig beschermd worden. Voor een geldige modelregistratie bestaat een aantal eisen; het design moet nieuw zijn en eigen karakter hebben. Sommige modellen kunnen zelfs zonder modelinschrijving als design bescherming krijgen tegen imitatie. Wanneer design beschermd is tegen kopiëren, bepaalt de wet. Een ingeschreven model kan worden gehandhaafd wanneer design gekopieerd wordt, als dit “gebruikt” wordt. Een niet-ingeschreven model kan optreden indien gebruik voortvloeit uit het “namaken” van het beschermde model.
Gebruik is zeer breed gedefinieerd, zoals het vervaardigen, aanbieden, in de handel brengen, invoeren, uitvoeren of gebruiken van een voortbrengsel waarin het model is verwerkt of waarop het is toegepast, alsmede het voor deze doeleinden in voorraad hebben.
Na registratie van een model, ontvangt men daarvoor een certificaat. Modelregistraties zijn relatief goedkoop, waardoor met lage kosten kan worden opgetreden indien design gekopieerd wordt in de EU.
Auteursrecht
Indien design gekopieerd wordt, kan er ook auteursrecht worden ingeroepen. Het grote voordeel van auteursrecht is, dat het ontstaat op het moment waarop het design gemaakt wordt. Registratie is niet vereist. Auteursrechten kunnen ook worden overgedragen, er bestaan diverse bewijsvermoedens en ook de werkgever aanspraak maken op auteursrechten.
Auteursrecht kan in voorkomende gevallen in de gehele EU gehandhaafd worden.
Slaafse nabootsing
Design kan ook beschermd worden in Nederland tegen slaafse nabootsing (uitleg over slaafse nabootsing).
Daarvoor is wel nodig dat het design een eigen gezicht of eigen plaats in de markt heeft. Dit kan volgen uit het onderscheidend vermogen van een bepaald design. Het volgen van een bepaalde stijl breng op zich nog geen designbescherming met zich mee. Concrete vormgeving van een eigen design of product dus wel. De grondslag is een beroep op art. 6:162 BW (onrechtmatige daad).
Design gekopieerd?
In welke gevallen is er inbreuk op het modellenrecht, auteursrecht en slaafse nabootsing, als design gekopieerd is?
Van inbreuk op een geregistreerd model is al sprake, en kan de modelrechthebbende zich verzetten tegen:
‘het gebruik van een voortbrengsel waarin de tekening of het model is verwerkt en dat hetzelfde uiterlijk vertoont als de gedeponeerde tekening of het gedeponeerde model, dan wel bij de geïnformeerde gebruiker geen andere algemene indruk wekt.’
Deze toetsing of design gekopieerd is, is uiteindelijk aan de rechter in kort geding of in een bodemprocedure.
Bij namaak van een model gaat het kortgezegd om de bewuste ontlening van (het design van) een model.
Indien design door auteursrecht beschermd is, moeten de totaalindrukken (van de beschermde elementen) met elkaar worden vergeleken. Stemmen die overeen bij het gekopieerde design, dan is sprake van auteursrechtinbreuk.
Van ongeoorloofde slaafse nabootsing is sprake indien er nodeloos verwarring wordt gewekt doordat het design is gekopieerd. Bij een uiterlijk dat zeer gelijkend is aan een onderscheidend design of product, zal daar eerder sprake van zijn.
Namaak
Bestrijding van imitatie of namaak van design is ook mogelijk via piraterij bestrijding. Via de Anti-piraterijverordening kan daar een speciale procedure voor worden opgestart.
Advocaat designrecht
Vaak wordt bij inbreuk op een intellectueel eigendomsrecht een advocaat designrecht ingeschakeld, zeker indien het design (nagenoeg) gelijk wordt gekopieerd. Hiertegen optreden kan vaak op verschillende gronden, door bescherming van meerdere intellectueel eigendomsrechten.
Joost Becker
