Auteursrecht
Werken – waaronder ook kleding, schoenen en andere modeartikelen kunnen worden verstaan – komen voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking indien zij een ‘eigen, oorspronkelijk karakter’ hebben en het ‘persoonlijke stempel van de maker’ dragen. Dit betekent dat een werk niet ontleend mag zijn aan een ander werk en dat er creatieve keuzes moeten zijn gemaakt.
De grens van auteursrechtelijke bescherming is ‘stijl’, ‘trend’ of ‘mode’. Deze kunnen in beginsel niet door het auteursrecht beschermd worden. Het staat de (schoen)ontwerper dan ook vrij om schoenen in een bepaalde stijl (na) te maken, waarbij hij zich tot op zekere hoogte mag laten inspireren door schoenen van anderen. Echter, de omstandigheid dat het werk of elementen hiervan binnen een bepaalde stijl, trend of mode past betekent nog niet dat het werk of deze elementen altijd onbeschermd zijn.
Onlangs heeft de rechtbank Den Haag in een zaak over schoenen geoordeeld in een geschil tussen Airwair en de Topshop. Airwair is de wereldwijde exclusieve licentienemer van het merk ‘Dr. Martens’ en exclusieve producent van de ‘Dr. Martens’ schoenen. Topshop exploiteert een Britse keten van modewinkels.
Bescherming van Dr. Martens schoenen
In het geschil tussen Airwair en Topshop ging het over de vraag of de ‘Jadon-laars’ die onder het merk ‘Dr. Martens’ op de markt wordt gebracht voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt en of Topshop met haar ‘Oslo-laars’ hier inbreuk op maakt.
Volgens Topshop zijn laarzen met een dikke zool al een (jarenlang) bestaande trend of mode waardoor de Jadon-laars niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Topshop voerde aan dat er sprake was van een (bestaande) stijl, mode of trend. Onderzocht moest daarom worden of de vormgeving van de (combinatie van de) verschillende elementen van de Jadon-laars zodanig is dat aangenomen kan worden dat met het ontwerp door de maker op een voldoende eigen wijze uiting is gegeven aan de bestaande stijl, trend of mode.
De voorzieningenrechter oordeelt in dit geval dat dit zo is. Volgens de voorzieningenrechter is de zool van de Jadon-laars namelijk overdreven dik en niet vergelijkbaar met de plateauzolen zoals die eerder gangbaar waren. Ook de hoekige lijn tussen de punt van de neus en de bovenkant van de schacht (de ‘drietrapsafdaling’) wordt door de rechter als zijnde oorspronkelijk aangemerkt. Airwiar heeft hiermee op een voldoende eigen wijze uiting gegeven aan de bestaande stijl, trend of mode.
Inbreuk op auteursrecht?
Vervolgens is het de vraag of Topshop inbreuk maakt op de auteursrechten van Airwair. Voor de vraag of sprake is van een inbreuk op het auteursrecht, moet worden beoordeeld in welke mate de totaalindrukken van de schoenen overeenstemmen.
De kort geding rechter overweegt in dit verband dat de beschermingsomvang van de Jadon-laars wel beperkt(er) is, nu het (slechts) gaat om de totaalindruk voor zover die wordt bepaald door de opvallend dikke zool en de drietrapsafdaling, in combinatie met de andere niet oorspronkelijke (dus niet auteursrechtelijk beschermde) elementen.
De voorzieningenrechter overweegt als volgt:
“Hetgeen de voorzieningenrechter hiervoor heeft overwogen met betrekking tot de beschermde en niet-beschermde elementen, brengt haar tot het voorlopig oordeel dat de Oslo-laars zoveel overeenkomsten vertoont met de Jadon-laars dat de totaalindruk hetzelfde is. De voorzieningenrechter hecht daarbij groot belang aan de omstandigheid dat de opvallend dikke zool, een oorspronkelijk kenmerk dat de totaalindruk van de Jadon-laars in belangrijke mate bepaalt, niet alleen als zodanig terugkomt in de Oslo-laars maar ook dat niet beschermde elementen van die zool, zoals de groeven en inhammen, geheel of voor een belangrijk deel in de Oslo-laars zijn overgenomen.”
Topshop voerde nog aan dat de blokhak en de onderzijde op een aantal punten afwijkt en dat zij geen gele stiksels heeft gebruikt waardoor er een andere totaalindruk ontstaat. De rechter gaat hier niet in mee, omdat dit minder opvallende elementen zijn, wat de totaalindruk niet verandert. De voorzieningenrechter komt dan ook tot de conclusie dat sprake is van inbreuk.
Conclusie
Het is mogelijk om kleding, schoenen of modeartikelen in een bepaalde (reeds bestaande) stijl, trend of mode te ontwerpen die desondanks voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kunnen komen. Dit zal van geval tot geval beoordeeld moeten worden. Hierbij is het wel steeds van belang dat er op een (voldoende) eigen wijze uiting wordt gegeven aan deze bestaande stijl, trend of mode. Het oordeel daarover is uiteindelijk aan de rechter voorbehouden. De casuïstiek van het auteursrecht blijkt ook uit de recente uitspraak van de rechtbank Amsterdam, waarin werd geoordeeld dat de laars van de Primark geen inbreuk maakt op de Jadon laars van Airwair.
Lorena van den Berg, advocaat auteursrecht
