Van Wet bodembescherming naar Omgevingswet: enkele opvallende wijzigingen op het gebied van bodembescherming

12 augustus 2024, laatst geüpdatet 17 september 2024
Met de invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is de Wet bodembescherming (Wbb) vervallen. Een deel van de regels onder de Wbb is overgenomen in de Omgevingswet, maar er zijn ook de nodige veranderingen. Zo vloeien de belangrijkste regels voor bodembescherming met het intreden van de Omgevingswet voort uit decentrale regels zoals het omgevingsplan en de omgevingsverordening en tot slot uit de specifieke zorgplichten die de Omgevingswet kent. In dit artikel worden enkele opvallende wijzigingen nader bekeken.
Teun van der Weijden 
Teun van der Weijden 
Advocaat - Senior
In dit artikel

Overgangsrecht

Vooropgesteld wordt dat uit het overgangsrecht van de Omgevingswet volgt dat verontreinigingen van voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet worden afgedaan onder het oude recht. Voor verontreinigingen die zijn ontstaan na 1 januari 2024 geeft de Omgevingswet een nieuw juridisch kader. Wat wijzigt er specifiek met invoering van de Omgevingswet?

Decentralisering

Onder de Omgevingswet geldt het principe ‘decentraal, tenzij’. Provincies en grotere gemeenten dragen daarom bodemdossiers over aan de gemeenten die de verantwoordelijkheid overnemen. De gemeenten worden het bevoegd gezag met betrekking tot de bodemkwaliteitszorg en het bodembeleid in het Omgevingsplan en Omgevingsvisie. In feite lagen taken omtrent toezicht en handhaving al onder de Wbb bij de verschillende omgevingsdiensten. Dit blijft onder de Omgevingswet ook het geval.[1]

Decentrale normstelling

Met de Omgevingswet hebben decentrale overheden meer afwegingsruimte voor het stellen van kwaliteitsnormen voor het milieu. Het Rijk stelt hiervoor inhoudelijke kaders in de vorm van instructieregels. Die kunnen een standaardnorm en een bandbreedte meegeven. Zo kan het voorkomen dat in gemeente x een andere maximum voor een bepaalde stof in de bodem geldt dan in gemeente y. Daarnaast is het mogelijk dat gemeenten normen stellen voor stoffen die op rijksniveau nog geen concrete norm kennen. Vanaf 1 januari zagen we bijvoorbeeld bij de gemeente Dordrecht en de gemeenten rondom het Noordzeekanaal (Amsterdam en omstreken) dat normen worden gesteld voor de aanwezigheid van PFOA/PFAS, o.a. voor bouw- en graafactiviteiten.[2]

Zorgplichten

De zorgplicht van art. 13 Wbb is niet op dezelfde wijze overgenomen in de Omgevingswet, maar blijft wel gelden voor verontreinigingen die zijn ontstaan voor inwerkingtreding van de Omgevingswet. De Omgevingswet kent algemene zorgplichten die zijn opgenomen in art. 1.6 en 1.7. Op grond van deze bepalingen is eenieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat zijn activiteit nadelige gevolgen kan hebben voor de fysieke leefomgeving, verplicht om alle maatregelen te treffen om die te voorkomen, te beperken of ongedaan te maken. Een specifieke zorgplicht is opgenomen in art. 2.11 Bal en geldt alleen voor een ‘milieubelastende activiteit’. Deze plicht strekt ertoe dat nadelige gevolgen voor veiligheid, gezondheid en milieu worden voorkomen, en voor zover dat niet mogelijk is, die nadelige gevolgen worden beperkt of ongedaan gemaakt. Het beschermingsniveau voor de bodem blijft met deze zorgplichten hetzelfde onder de Omgevingswet.[3]. Daarnaast kunnen gemeenten en provincies specifieke zorgplichten opnemen in het Omgevingsplan.[4]

Historische verontreinigingen en spoedlocaties

Onder de Omgevingswet wordt ervan uit gegaan dat de meeste spoedeisende locaties gesaneerd zijn.[5] Historische verontreinigingen van voor 1 januari 1987 zoals opgenomen in de Wbb kent de Omgevingswet dus niet, tenzij op deze verontreiniging al vóór 1 januari 2024 een beschikking is genomen, waardoor het nog onder het oude recht valt. Indien een verontreiniging van voor deze datum nieuw wordt aangetroffen, wordt dit aangeduid als ‘toevalsvondst’ en geldt een apart regime uit afd. 19.2a Omgevingswet. Ook de saneringsplicht voor spoedlocaties in geval van ernstige verontreiniging komt niet terug in de Omgevingswet. Indien ernstige historische verontreinigingen worden aangetroffen verplicht het college van B&W op grond van art. 19.9c lid 1 Omgevingswet de eigenaar van de grond tot het onmiddellijk treffen van redelijkerwijs te vragen tijdelijke beschermingsmaatregelen om onaanvaardbare risico’s voor de gezondheid te voorkomen of te beperken. De eigenaar wordt dus niet verplicht de verontreiniging op te ruimen. Het is aan de eigenaar om te proberen de veroorzaker aansprakelijk te stellen.[6]

Saneringsplan en besluit over evaluatieverslag

Het saneringsplan verdwijnt onder de Omgevingswet. In dit plan moest inzicht worden gegeven in de voorgenomen saneringsactiviteit. Door het verdwijnen gaat een belangrijke bron van informatievoorziening vooraf verloren. Ook kan het ontbreken van een plan leiden tot onduidelijkheid voor partijen en de omgeving over wat verwacht kan en mag worden van de sanering.[7]

Ook neemt het bevoegd gezag bij sanering geen besluit meer over het evaluatieverslag dat na afloop van de activiteit is opgesteld. Wel moet het verslag worden meegestuurd met de gegevens en bescheiden na afloop van de activiteit. Zo krijgt het bevoegd gezag inzicht in de wijze waarop de sanering is uitgevoerd, welke eindresultaat het heeft opgeleverd en of de grond op een juist manier is afgevoerd. Indien uit het verslag blijkt dat niet volgens de regels is gesaneerd, kan het bevoegd gezag handhavend optreden.[8]

Graven en saneren

De Omgevingswet kent een duidelijker verschil tussen graven en saneren. Bij graven is er slechts sprake van het verzetten van grond en bestaat geen saneringsdoelstelling. Bij saneren gaat het om het verbeteren van de kwaliteit van de bodem. Dit onderscheid wordt gemaakt door van beide activiteiten een aparte milieubelastende activiteit te maken. Voor graven is onder de Omgevingswet geen vergunning meer nodig, maar volstaat het melden en/of aanleveren van bescheiden voorafgaand aan de activiteit via het Omgevingsloket. Nu geen voorgaande vergunning meer vereist is, wordt toezicht en handhaving belangrijker.[9]

Voor graven in een bodem met een kwaliteit onder of gelijk aan de interventiewaarde gelden op grond van par. 3.2.21 Bal minder strenge regels dan voor graven in sterk verontreinigde grond (par. 3.2.22 Bal). Voor grondverzet onder de 25m2 gelden helemaal geen rijksregels meer. Gemeenten kunnen hiervoor wel regels opnemen in het omgevingsplan.[10]

Voor saneringen die vallen onder het overgangsrecht blijven de provincies en grotere gemeenten het bevoegd gezag. De individuele gemeenten zijn onder de Omgevingswet het nieuwe bevoegd gezag.

Onder de Omgevingswet staat niet het geval van bodemverontreiniging centraal, maar de voorgenomen activiteit of gebiedsopgave staat voorop.

Bo

demonderzoek

Per activiteit genoemd in hoofdstuk 4 Bal wordt aangegeven of bodemonderzoek nodig is. Een nulsituatieonderzoek is niet meer verplicht. Wel is het nulonderzoek nog verplicht volgens de omgevingsregeling in geval van genoemde milieubelastende activiteiten. Het eindsituatieonderzoek blijft wel verplicht en hangt samen met het einde van de milieu belastende activiteit.[11]

Afsluitend

Heeft u vragen over de juridische gevolgen van bodemverontreiniging? Neem dan gerust contact op.

[1] P. de Nijs, ‘Omgevingswet & bodem: basis voor (door)ontwikkeling’ PRO 2020/8, par. 3.1.

[2] PFOA-norm voor bouwen en bodem in omgevingsplan (dirkzwager.nl)

[3] Wat er verandert voor de zorgplicht bodem | Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl)

[4] Bodembescherming onder de Omgevingswet | Stibbe; R. Bassie, ‘De zorgplicht van artikel 13 Wbb onder de Omgevingswet: is sprake van een beleidsneutrale omzetting met een gelijkwaardig beschermingsniveau?’, VGR 2022/1.

[5] R. Vreugdengil & G.,A van der Veen, ‘Bodem, grondwater en de Omgevingswet’, in: M.N. Boeve, F.A.M. Hobma & J.C. Verdaas, Omgevingsrecht in gebiedsontwikkeling: verder met een multidisciplinaire aanpak, Den Haag: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2023, p. 221-222.

[6] R. Vreugdengil & G.,A van der Veen, ‘Bodem, grondwater en de Omgevingswet’, in: M.N. Boeve, F.A.M. Hobma & J.C. Verdaas, Omgevingsrecht in gebiedsontwikkeling: verder met een multidisciplinaire aanpak, Den Haag: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2023, p. 222-223.

[7] R. Vreugdengil & G.,A van der Veen, ‘Bodem, grondwater en de Omgevingswet’, in: M.N. Boeve, F.A.M. Hobma & J.C. Verdaas, Omgevingsrecht in gebiedsontwikkeling: verder met een multidisciplinaire aanpak, Den Haag: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2023, p. 225.

[8] R. Vreugdengil & G.,A van der Veen, ‘Bodem, grondwater en de Omgevingswet’, in: M.N. Boeve, F.A.M. Hobma & J.C. Verdaas, Omgevingsrecht in gebiedsontwikkeling: verder met een multidisciplinaire aanpak, Den Haag: Stichting Instituut voor Bouwrecht 2023, p. 225.

[9] Wat verandert er voor graven in de bodem | Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl)

[10] P. de Nijs, ‘Omgevingswet & bodem: basis voor (door)ontwikkeling’ PRO 2020/8, par. 3.6; Wat verandert er voor graven in de bodem | Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl)

[11] Veranderingen bodembeschermingsbeleid | Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl)

Gerelateerd

Het additionaliteitsvereiste bij stikstof: wanneer is extern salderen bij een project nu mogelijk?

Een project mag niet leiden tot aantasting van een Natura 2000-gebied. Een van de manieren om dit te bereiken is door middel van externe saldering. Deze manier...

Spelregels voor het omzetten van woonruimten

Het opnemen van een vergunningplicht voor het omzetten van zelfstandige woonruimte in onzelfstandige woonruimte in de gemeentelijke huisvestingsverordening is...

Het gevolg van een geslaagd beroep op vertrouwensbeginsel

Sinds mei 2019 vaart de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) een soepelere koers als het gaat om de toepassing van het...

‘Extended stay’ studentenhotel: een geluidgevoelig gebouw bij duurzaam verblijf

Voor de realisatie van een studentenhotel in Amstelveen is een omgevingsvergunning verleend. Omdat het studentenhotel in de buurt van luchthaven Schiphol ligt,...

Nieuwe conclusie A-G over toepassing van artikel 6:19 Awb

Staatsraad Advocaat-Generaal (A-G) Nijmeijer heeft een conclusie uitgebracht over de toepassing van artikel 6:19 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) in de...

Van Wet bodembescherming naar Omgevingswet: enkele opvallende wijzigingen op het gebied van bodembescherming

Met de invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is de Wet bodembescherming (Wbb) vervallen. Een deel van de regels onder de Wbb is overgenomen in de...
No posts found