Versnelling woningbouw met verplaatsbare woningen: het succes van project MerWijde in Arnhem

9 mei 2025, laatst geüpdatet 9 mei 2025

De woningnood in Nederland vraagt om creatieve én haalbare oplossingen. Gemeenten, woningcorporaties en projectontwikkelaars worstelen al jaren met het realiseren van voldoende betaalbare woningen. Reguliere woningbouwprojecten lopen vaak vast op trage vergunningstrajecten, hoge kosten en langdurige procedures. Toch zijn er plekken waar het wél lukt. Een goed voorbeeld is het project MerWijde in Arnhem: een vernieuwend woonconcept met verplaatsbare woningen op tijdelijk beschikbare grond. Dit project laat zien dat snelheid, kwaliteit en betaalbaarheid hand in hand kunnen gaan.

Robert Rijpstra
Robert Rijpstra
Advocaat - Partner
In dit artikel

MerWijde: flexwoningen als inzet voor versnelling woningbouw

In Arnhem-Oost ligt het Merwedeterrein, een locatie van de gemeente die mogelijk in de toekomst nodig is voor een spoorinfrastructuurproject. Zolang dat project op zich laat wachten, biedt het terrein ruimte voor tijdelijk wonen. In samenwerking met de gemeente en de woningcorporaties Vivare en Volkshuisvesting zijn hier inmiddels 148 flexwoningen gerealiseerd.

Van eerste mislukte poging naar nieuw momentum

In 2021 ontstond het eerste plan om op het Merwedeterrein tijdelijk hoogwaardige woningen te bouwen. De gemeente Arnhem wilde hiermee niet alleen de leefbaarheid van Presikhaaf-West verbeteren, maar ook laten zien dat Arnhem vooroploopt in innovatieve woonoplossingen.

Toch liep dit plan vast. De grootste obstakels waren onzekerheid over het langdurige gebruik van de locatie (tien jaar) en het ontbreken van een duidelijke vervolgplek voor de woningen na afloop. Ook de kosten voor herplaatsing vormden een struikelblok.

Een jaar later kwam er nieuw perspectief. In de zomer van 2022 kreeg het project een impuls dankzij landelijke steun: het Rijk introduceerde een financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. Sinds 1 november 2023 is deze regeling ondergebracht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) onder de naam Regeling tegemoetkoming herplaatsing flexwoningen (RTHF). Met een totaalbudget van € 220 miljoen helpt deze regeling risico’s op herplaatsing te beperken en investeringen aantrekkelijker te maken. De regeling loopt tot eind 2028.

Samenwerking gemeente en corporaties maakt herstart mogelijk

Na het mislukte begin besloten de gemeente Arnhem en woningcorporaties Vivare en Volkshuisvesting om in 2023 opnieuw te starten. Ze vormden een gezamenlijk projectteam en tekenden in juli van dat jaar een samenwerkingsovereenkomst. De grond werd in erfpacht uitgegeven, waarna de bouw begin 2024 van start ging. Eind 2024, begin 2025 werden de eerste woningen opgeleverd.

Minder vergaande eisen bij verplaatsbare woningen

Een voordeel van flexwoningen is dat ze onder lichtere bouweisen vallen. Zo gelden de BENG-eisen niet en zijn de regels voor bijvoorbeeld brandveiligheid, daglichttoetreding en plafondhoogte versoepeld. Toch hebben de corporaties bewust gekozen voor kwaliteit: de woningen voldoen aan permanente bouwstandaarden en zijn duurzaam én verplaatsbaar.

De uitvoering werd gegund aan De Groot Vroomshoop, onderdeel van VolkerWessels. Deze aannemer bood een bewezen concept dat snel realiseerbaar was en garandeerde bovendien een strakke bouwplanning. Dat maakte hen de logische keuze.

Inzet 'cementbewoners' als sociale verbinders 

De woningen zijn verdeeld over vijf woonblokken met studio’s (40 m²) en appartementen (60 m²) en worden aangevuld met een gemeenschappelijke ruimte, het Paviljoen. Er is bewust gekozen voor een mix van bewoners: 30% aandachtsgroepen (zoals statushouders en Oekraïense vluchtelingen), 20% reguliere spoedzoekers in de sociale huur en 50% middenhuurdoelgroepen. 

  • 30% aandachtsgroepen, zoals statushouders en Oekraïense vluchtelingen
  • 20% spoedzoekers binnen de sociale huur
  • 50% middenhuurders, bijvoorbeeld starters of mensen met een modaal inkomen

Bijzonder is de inzet van zogeheten cementbewoners. Dit zijn huurders die actief bijdragen aan de sociale verbinding tussen nieuwe en bestaande buurtbewoners. Zij hebben gesolliciteerd om hier te wonen mét de belofte om bruggen te slaan in de wijk. Een initiatief waar de Arnhemse wethouder Paul Smeulders trots op is.

Juridische en financiële structuur van het MerWijde project

Voor een succesvol flexwoonproject is een solide juridische basis essentieel. In de samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeente Arnhem en de corporaties zijn onder meer de volgende zaken vastgelegd:

  • Grond in erfpacht voor 10 jaar, met bijbehorende afspraken over teruglevering in oorspronkelijke staat
  • Verhuurbepalingen volgens de speciale opzeggingsgrond voor flexwoningen (artikel 7:274 lid 1 onder g BW)
  • Zoektocht naar een alternatieve locatie voor de woningen na afloop van de looptijd
  • Geen hoofdelijke aansprakelijkheid voor de corporaties
  • Financiële ondersteuning via:
    • de Stimuleringsregeling Flex- en Transformatiewoningen
    • de Regeling tegemoetkoming herplaatsing flexwoningen (RTHF)
    • DAEB-vrijstelling bij aanwijzing als Dienst van Algemeen Economisch Belang
    • het voeren van een gescheiden boekhouding

Bijzondere voorwaarden vanuit het Waarborgfonds Sociale Woningbouw

Om de corporaties in staat te stellen om financiering aan te trekken voor de flexwoningen is het van belang dat de flexwoningen voor het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) borgbaar zijn. De flexwoningen kunnen volgens de criteria van het WSW als onderpand dienen wanneer er sprake is van een ‘juridisch houdbaar zelfstandig opstalrecht’, zodat het opstalrecht met een recht van hypotheek kan worden bezwaard. In de praktijk gaat het nog wel eens mis als een corporatie dan een huurafhankelijk opstalrecht vestigt in plaats van een huuraanvullend opstalrecht.

  • Een huurafhankelijk opstalrecht is gekoppeld aan een huurovereenkomst. Dit betekent dat het opstalrecht automatisch eindigt wanneer de huurovereenkomst eindigt. Daarnaast kan een huurafhankelijk opstalrecht niet worden overgedragen en daarom niet worden bezwaard met een recht van hypotheek.
  • Een huuraanvullend opstalrecht daarentegen staat los van een huurovereenkomst en heeft een eigen looptijd. Het einde van de looptijd is door partijen vrij te bepalen. Een huuraanvullend opstalrecht is zelfstandig overdraagbaar en kan daardoor worden bezwaard met een recht van hypotheek.         

Verplaatsbare woningen serieuze bouwvorm voor versnelling woningbouw 

Het MerWijde-project bewijst dat flexwonen een serieuze bouwvorm is, die snelheid, betaalbaarheid en kwaliteit combineert. Ondanks een mislukte start en uitdagingen in landschappelijke inpassing, is het resultaat een woonwijk die functioneert én inspireert.

Belangrijkste succesfactoren
Sterke samenwerking tussen gemeente en corporaties
Slim gebruik van tijdelijke gronden
Juridisch en financieel goed doordachte afspraken
Een brede en gemotiveerde bewonersgroep

Dit voorbeeld laat zien dat andere gemeenten niet hoeven te wachten: met de juiste aanpak zijn ook elders snel en effectief woningen te realiseren.

Gerelateerd

Verplaatsbare woningen bouwen? Leg deze afspraken vast in de samenwerkingsovereenkomst

Verplaatsbare woningen bouwen? Leg deze afspraken vast in een anterieure overeenkomst

Flexwonen biedt gemeenten en woningcorporaties een kans om snel extra woningen te realiseren en zo bij te dragen aan het verminderen van de woningnood. Juist...
Graafmachine

Circulaire bouwstoffen en milieu: risico’s en aansprakelijkheid bij gebruik staalslakken

Staalslakken zijn een reststof van de staalindustrie en worden in Nederland gebruikt als circulaire bouwstof, met name in infrastructurele werken. De...
Zorgplicht Wet Bodembescherming bij PFAS: biedt de handreiking overheden voldoende houvast?

Handreiking zorgplicht Wet Bodembescherming bij PFAS: voldoende houvast voor overheden?

De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft op 13 maart 2025 de ‘Handreiking zorgplicht onder artikel 13 van de Wet Bodembescherming bij...
Wet versterking regie volkshuisvesting (WVRV): derde nota van wijziging toegelicht

Wet versterking regie volkshuisvesting (WVRV): derde nota van wijziging toegelicht

Op 22 april 2025 vond de procedurevergadering van de commissie Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening plaats. Tijdens deze vergadering heeft minister Mona...
Wat is de definitie van een bouwwerk volgens de Wkb?

Wat is de definitie van een bouwwerk volgens de Wkb?

Met de inwerkingtreding van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) is het begrip ‘bouwwerk’ ineens nog belangrijker geworden. Maar wat valt er nu...
Beëindigingsovereenkomst bij huurwoning zonder huurbescherming

Beëindigingsovereenkomst zonder huurbescherming

In een recent arrest heeft de Hoge Raad geoordeeld over een beëindigingsovereenkomst tussen een woningcorporatie en in de woning achtergebleven kinderen. Het...
No posts found