Bescherming van een idee
Ideeën zijn niet per se wettelijk of door de rechtspraak beschermd. Een idee kan pas worden beschermd als het is voldoende is uitgewerkt als format, in bijvoorbeeld tekst of afbeelding, of als de vormgeving van een product of als werkwijze, productieproces of als dienst.
Bescherming van ideeën door het intellectueel eigendomrecht
De bescherming van een idee als format is bijvoorbeeld mogelijk als de elementen ervan worden uitgewerkt, samengebracht en tezamen worden gecombineerd, indien daarin eigen elementen te onderkennen zijn met een persoonlijk stempel (en die elementen niet ontleend zijn aan andere reeds bestaande formats). In dat geval is bescherming door het auteursrecht mogelijk. Teksten en afbeeldingen zijn bijvoorbeeld te beschermen wanneer eigen keuzes worden gemaakt in het opstellen van de tekst of in het maken van de afbeelding.
Andere intellectuele eigendomsrechten kunnen ook bescherming bieden aan een uitgewerkt idee. Zo is de vormgeving van een product is te beschermen wanneer dit zintuiglijk waarneembaar zijn weerslag vindt in het uiterlijk van een product, waarvoor bijvoorbeeld een modelrecht kan worden geregistreerd.
Voor (technische) werkwijzen, productieprocessen en techniek geldt dat daarvoor een octrooirecht kan worden aangevraagd. Diensten kunnen onder meer worden beschermd door het merkenrecht.
Praktijkvoorbeeld: ideeënbescherming
In een recente kwestie, die speelt tussen Nordisk en TéVé, komt de vraag aan de orde of een bepaald format (een competitie tussen helderzienden) auteursrechtelijk beschermd is. In de uitspraak worden daarvoor twee fasen beschreven voor het maken van een format, namelijk: de bescherming van het idee en de uitwerking daarvan. Voor dat laatste was in dit geval een format bible opgesteld. In dit geval wordt geoordeeld dat negen hoofdelementen die Nordisk aanvoert voor het format op zichzelf al een werk zijn; dat het format in latere documenten verder is uitgewerkt doet hier niet aan af. In dit geval wordt geoordeeld dat Nordisk in elk geval als mede-eigenaar van het format moet worden beschouwd.
Voor bescherming is in dit geval vereist, aldus de uitspraak:
dat het een eigen, intellectuele schepping is van de maker (of makers), die zijn (of hun) persoonlijkheid weerspiegelt en tot uiting komt door vrije creatieve keuzen bij de totstandkoming daarvan (HvJ EU 12 september 2019, ECLI:EU:C:2019:721; Cofemel – G-Star Raw).
Wie is rechthebbende op een beschermd idee?
In dit geval oordeelt het Hof dat iedere mede-maker een aandeel heeft gehad in het creatieve proces. Volgens het Hof vereist dat echter niet dat ieder afzonderlijke bijdrage zelf auteursrechtelijk beschermd is. En ook niet dat de bijdragen van gelijke omvang zijn.
Zodra vaststaat dat twee makers hebben bijgedragen aan het creatieve proces, dat heeft geleid tot een gezamenlijk werk dat als geheel aan de beschermingsmaatstaf voldoet, komt hun op dat werk een gemeenschappelijk auteursrecht toe. Hun aandelen in dat gemeenschappelijk goed zijn dan gelijk, aldus het Hof.
In dit geval wordt geoordeeld dat Nordisk mede-rechthebbende is op het auteursrecht op het format.
Conclusie
De bescherming ideeën is niet zonder meer mogelijk. Wel kan ideeënbescherming met succes ingeroepen worden als het idee is uitgewerkt. Daarop kan in voorkomende gevallen een intellectueel eigendomsrecht worden ingeroepen.
Joost Becker, advocaat intellectueel eigendom
