WNT: Inkomenspolitiek als onderdeel van subsidievoorwaarden en aanbestedingseisen; het mag niet!

Eerder schreven mijn collega Henk Hoving en ik al dat het normeren van topinkomens in subsidievoorwaarden en aanbestedingseisen niet mogelijk was. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State was hier in 2014 al helder over. Tijdens de begrotingsbesprekingen in 2017 kwam wederom ter sprake of inkomensnormering in subsidievoorwaarden en aanbestedingseisen mogelijk is. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geeft hierop antwoord in een factsheet.
De wens

Vanuit gemeenten en provincies bestaat al langer de wens om zelf decentrale bezoldigingsnormen op te stellen, om zo de topinkomens van bestuurders aan te pakken. Vooral binnen de subsidieverlening voor de zorg en jeugdhulp vinden gemeenten het van belang dat de subsidie daadwerkelijk naar de zorg gaat en niet naar de bezoldiging van bestuurders. Door eisen en voorwaarden aan de bezoldiging van bestuurders op te nemen in de subsidievoorwaarden of aanbestedingseisen wordt een eigen bezoldigingsnorm gecreëerd, die vaak strenger is dan de WNT. Vraag is of dit mogelijk is.

Het wettelijk kader

De Algemene wet bestuursrecht (Awb) stelt in de artikelen 4:38 en 4:39 Awb grenzen aan de voorwaarden en verplichtingen voor het verlenen van een subsidie. Er kunnen enkel verplichtingen worden opgelegd die strekken tot verwezenlijking van het doel van de subsidie of betrekking hebben op de wijze waarop of de middelen waarmee de gesubsidieerde activiteit wordt verricht. Hierdoor moet er een verband bestaan tussen enerzijds de voorwaarde en anderzijds het doel en de activiteiten waarvoor de subsidie wordt verstrekt. Niet-doelgebonden of oneigenlijke verplichtingen mogen niet worden opgelegd.

Subsidievoorwaarden die zien op het reguleren van topinkomens voldoen niet aan bovenstaande voorwaarden. Eerder oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State dat er onvoldoende verband bestaat tussen het verlenen van de subsidie en de wens om topinkomens te reguleren. Recentelijk maakte de Afdeling nogmaals duidelijk dat een dergelijke constructie onverbindend is en in strijd met de Awb. In deze casus ging het echter niet om het aanvechten van de subsidievoorwaarden, nu deze al formele rechtskracht hadden gekregen, maar om de onverbindendheid van de subsidieregeling wegens strijd met de artikelen 4:38 en 4:39 Awb.

Ook uit de Aanbestedingswet volgt dat het niet is toegestaan om zomaar een eigen inkomenspolitiek te voeren. Zo volgt uit artikel 1.10 lid 1 Aanbestedingswet 2012 dat een aanbestedende dienst bij de voorbereiding en het tot stand brengen van een overheidsopdracht uitsluitend eisen, voorwaarden en criteria mag stellen aan inschrijvers en de inschrijvingen die in een redelijke verhouding staan tot het voorwerp van de opdracht. Het voorwerp van de opdracht zal in de kern niet bestaan uit het invoeren van eigen inkomensnormen. Hierdoor is het voeren van inkomenspolitiek op grond van de Aanbestedingswet niet mogelijk.

De factsheet

Gelet op de wens van lagere overheden om een eigen inkomenspolitiek te voeren, heeft het ministerie van VWS namens het kabinet een factsheet opgesteld. In deze factsheet wordt de rechtspraak van de Afdeling aangehaald, met een verwijzing naar de Awb. Ook wordt aan de hand van de Aanbestedingswet toegelicht dat een decentrale bezoldigingsnorm niet mogelijk is. Juridisch gezien betekent dit niets nieuws, wel wordt nu door het kabinet bevestigd dat het voeren van een eigen inkomenspolitiek door lagere overheden, buiten de WNT om en strenger dan de WNT niet mogelijk is.