Ontwerp van een woning
In deze zaak (Hijmans/EU Chalets en LARK) oordeelt de rechter dat ‘uit de jurisprudentie [volgt] dat het ontwerp van een woning in beginsel kan gelden als een auteursrechtelijk beschermd werk (vgl. HR 29 maart 2019, ECLI:NL:HR:2019:451).’
Het uitgangspunt is dat slechts creatieve werken voor bescherming in aanmerking komen.
De rechter oordeelt dat daarvan sprake is, omdat:
voldoende aannemelijk [is] geworden dat de vorm van de Heijmans One een eigen, oorspronkelijk karakter bezit. Kenmerkend voor die vorm zijn de combinatie van een asymmetrische daklijn, grijze zijkanten uitgevoerd in verticale banen, een contrasterend houten binnenwerk aan de voor- en achterzijde, de plaatsing van de voordeur in het midden van de voorzijde dat optisch één geheel vormt met het net zo brede raam dat daarboven is geplaatst en dat parallel loopt aan de schuin aflopende daklijn en het vijfhoekige raam aan de achterzijde dat parallel loopt met de asymmetrische daklijn en optisch één geheel vormt met de even brede, daaronder geplaatste pui. Dat de losse elementen al eerder zouden zijn toegepast betekent niet dat het werk geen eigen, oorspronkelijk karakter heeft. Het gaat om de combinatie van de afzonderlijke elementen. Dat die combinatie al eerder is toegepast is onvoldoende aannemelijk geworden. Dat blijkt ook niet uit de door EU Chalets als productie 9 overgelegde afbeeldingen die volgens haar afkomstig zijn uit de Architectuurguide 2012 en 2014 en dateren van vóór het gereedkomen van het ontwerp van de Heijmans One. Daarop zijn slechts enkele losse elementen te zien maar niet de combinatie die kenmerkend is voor de vorm van de Heijmans One.
Architect?
Vervolgens komt de vraag op wie de auteursrechthebbende is. Heijmans Vastgoed heeft naar het oordeel van de rechtbank voldoende aannemelijk gemaakt dat een door haar ingeschakelde architect de maker is van de Heijmans One in de zin van artikel 6 Aw. In dat artikel is opgneomen dat indien een auteursrechtelijk werk, tot stand is gebracht naar het ontwerp van een ander en onder ziens leiding en toezicht, deze als maker wordt aangemerkt. Van oudsher wordt aangenomen dat de lat om makerschap via dit artikel aan te nemen hoog is. Toch oordeelt de rechter op deze basis dat de architect rechthebbende is:
Daarbij is met name van belang de door Heijmans Vastgoed als productie 29A overgelegde verklaring van [naam architect] waarin hij aangeeft dat hij, handelend onder de naam [handelsnaam] , de Heijmans One heeft ontworpen. Dat de Heijmans One is ontworpen door een projectteam onder leiding van Heijmans N.V. en dat deze vennootschap als auteursrechthebbende heeft geldt zoals EU Chalets stelt, is onvoldoende aannemelijk geworden. Hetgeen EU Chalets ter onderbouwing van die stelling heeft aangevoerd is, gelet op genoemde verklaring van [naam architect] , onvoldoende om aan te nemen dat niet de ontwerper is, maar slechts advieswerkzaamheden heeft verricht. Zo kan uit het feit dat de werkzaamheden door [naam architect] zijn verricht op basis van een met Heijmans Vastgoed gesloten “adviseursovereenkomst” en dat hij daarin “adviseur” wordt genoemd niet worden afgeleid dat hij geen ontwerpwerkzaamheden heeft verricht. Zeker niet nu in die overeenkomst staat dat de opdracht betrekking heeft op architectuur. Heijmans Vastgoed heeft uitgelegd hoe het kan dat Heijmans al in april 2014 heeft aangekondigd dat in de zomer van dat jaar de productie van de Heijmans One zou starten, terwijl de adviseurovereenkomst met [naam architect] pas is gesloten 29 april 2020. Heijmans Vastgoed heeft gemotiveerd betoogd dat die overeenkomst er enkel toe diende om de reeds opgestarte samenwerking met [naam architect] formeel vast te leggen. [naam architect] zou al in april 2013 de eerste schets naar Heijmans Vastgoed hebben gestuurd en in november 2013 zou de eerste bouwtekening zijn gemaakt. Heijmans Vastgoed heeft dat ook onderbouwd met het overleggen van kopieën van de tekeningen. Het feit dat Heijmans N.V. zich kennelijk bij het Europese Modellenbureau heeft laten registreren als rechthebbende op het model van de Heijmans One is onvoldoende reden om aan te nemen dat Heijmans N.V. zichzelf als auteursrechthebbende beschouwt. Zoals Heijmans Vastgoed terecht stelt is staat het modelrecht in beginsel los van het auteursrecht.
Proces gevoerd op last van de architect
Heijmans Vastgoed heeft met de architect een overeenkomst tot lastgeving afgesloten(in de zin van artikel 7:414 BW) waaruit blijkt dat Heijmans Vastgoed de auteursrechten ten aanzien van het ontwerp van de Heijmans One mag handhaven en op te treden tegen een onrechtmatige daad met betrekking tot het ontwerp. De vorderingen mochten daarmee op eigen naam van Heijmans Vastgoed worden ingesteld.
Inbreuk door zelfde totaalindruk tiny house?
De rechter komt tot de conclusie dat de totaalindruk van beide ontwerpen ‘dermate veel overeenstemt dat de Eco-One moet worden aangemerkt als een ongeoorloofde vereenvoudiging van de Heijmans One”. In het ontwerp van de Eco-One komen alle hierboven genoemde elementen van de Heijmans One terug: een asymmetrische daklijn, grijze zijkanten uitgevoerd in verticale banen, een contrasterend houten binnenwerk aan de voor- en achterzijde, de plaatsing van de voordeur in het midden van de voorzijde dat optisch één geheel vormt met het net zo brede raam dat daarboven is geplaatst en dat parallel loopt aan de schuin aflopende daklijn en het vijfhoekige raam aan de achterzijde dat parallel loopt met de asymmetrische daklijn en optisch één geheel vormt met de even brede, daaronder geplaatste pui. De afwijkende elementen in het ontwerp van de Eco-One zijn te onbeduidend om tot een andere totaalindruk te kunnen leiden.'
Overigens hecht de rechter er ook nog (enige) waarde aan dat EU Chalets aanleiding van het ontwerp van de Heijmans One contact heeft opgenomen met de architect om een samenwerking met hem aan te gaan, die uiteindelijk niet van de grond is gekomen.
Staking van de inbreuk (verkoopverbod)
Het tonen, promoten, aanbieden, verkopen of anderszins verhandelen van de Eco-One moet worden gestaakt (gehouden). Ook moet worden opgegeven hoeveel tiny houses er in voorraad zijn, zjn in- en verkocht, wat de winst is die is gemaakt en opgave worden gedaan van alle betrokkenen bij de inbreukmakende tiny houses. Tevens wordt geoordeeld dat er op de website van gedaagde partijen een rectificatie moet worden geplaatst.
Joost Becker, advocaat auteursrecht
