Wie zoekt met Google Squared krijgt de zoekresultaten gepresenteerd in een overzichtelijke tabel, zonder Google te verlaten. Google wil de bezoeker zo eerder de antwoorden presenteren waar hij naar op zoek is, zonder hiervoor zelf allerlei sites uit het zoekresultaat af te moeten gaan. Zo is het mogelijk snel een overzicht van gegevens over landen in Europa te krijgen. Uit het feit dat Google lang niet alle Nederlandse voetballers kent blijkt wel dat de dienst nog verre van perfect is. Dit wordt door Google zelf al in haar aankondiging opgemerkt.
Het gaat in dit stukje ook niet zozeer om de kwaliteit van de resultaten. Dit nieuws vormt een aardige aanleiding om nog even kort op een rij te zetten hoe het ook alweer zit met de bescherming van feiten.
Bescherming van feiten
Het lijkt er op neer te komen dat Google het hele web afzoekt op zoek naar feitjes, om deze vervolgens in een overzichtelijke tabel te presenteren aan de bezoeker. Feiten zijn op zichzelf niet beschermd door een recht van intellectuele eigendom. Een verzameling van feiten kan echter wel beschermd zijn en wel op grond van het databankenrecht. Het overnemen van feiten uit een beschermde databank kan in strijd zijn met het databankenrecht.
Het databankenrecht
In de Nederlandse Databankenwet (gebaseerd op de Europese databankenrichtlijn) is de bescherming voor databanken geregeld. Om als databank aangemerkt te kunnen worden, moet er sprake zijn van de volgende elementen:
- een verzameling van elementen;
- systematische of methodische ordening;
- afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk;
- een substantiele investering (kwantitatief of kwalitatief) in:
- de verkrijging,
- de controle of
- de presentatie van de inhoud.
Onder "elementen" kan veel worden verstaan. Een verzameling feiten voldoet hier in ieder geval aan. Van een systematische of methodische ordening kan al sprake zijn wanneer de gegevens ingedeeld zijn in bijvoorbeeld categorieën op datum of op herkomst. De eis dat gegevens afzonderlijk toegankelijk moeten zijn wordt bijvoorbeeld vervuld met software (zoals een backend van een website).
Het Hof van Justitie maakt in het William Hill-arrest duidelijk dat de investeringen voor het creëren van gegevens niet meetellen bij de vraag of de investering "substantieel" is. Alleen de investeringen die gedaan worden om "bestaande elementen te verkrijgen en in deze databank te verzamelen" mogen meetellen.
De rechten van de databankhouder
Kernachtig samengevat komt het databankenrecht er op neer dat het de rechthebbende op een beschermde databank is die het uitsluitend recht heeft om gegevens uit deze databank op te vragen en te hergebruiken.
Zowel opvragen als hergebruiken zijn ruime begrippen. Al in 2004 werd uit het William Hill-arrest duidelijk dat de begrippen "verwijzen naar elke toe‑eigening of verspreiding onder het publiek van de gehele inhoud van een databank of een deel daarvan, zonder toestemming". Er is toen al opgemerkt dat van opvragen en/of hergebruiken ook zonder directe toegang tot de databank sprake kan zijn. Recent bleek uit het Directmedia-arrest van het Hof van Justitie van 9 oktober 2008 dat wie een databank van een ander op het scherm bekijkt en vervolgens zelf een databank maakt - zonder direct overnemen door knippen/plakken - waarin elementen van die eerste databank voorkomen, mogelijk al het databankrecht schendt.
Wat nog wel mag is het opvragen of hergebruiken van niet-substantiële delen uit een databank. Het databankrecht beschermt daarmee dus niet een enkel feitje uit een hele grote databank. Uitzondering hierop is overigens de situatie dat toevallig dat ene feitje op zichzelf weer getuigt van een substantiële investering. Wat bovendien niet mag is een databank stukje bij beetje "leegmelken", door steeds (legaal) een niet-substantieel stukje uit een databank van een ander te verzamelen.
Probleem van specialistische zoekmachines
Met het publiceren van feiten op het Internet is in beginsel niets mis. Het wordt echter anders wanneer die feiten door iemand in een databank bijeen zijn gebracht. Zeker wanneer die feiten nergens anders te vinden zijn, zal snel duidelijk zijn dat de feiten op de website wel uit de beschermde databank moeten zijn overgenomen.
Dit is precies het probleem waar veel specialistische zoekmachines tegenaan lopen. Zo nam de website Openbareverkopen één-op-één gegevens over executieveilingen over van de website www.veilingnotaris.nl. Het Hof Arnhem oordeelde (pdf) dat zij hiermee het databankenrecht van VeilingNotaris schond. Recenter oordeelde de Rechtbank 's-Gravenhage op 11 februari 2009 dat Gaspedaal, een specialistische zoekmachines voor occassions, het databankrecht van Wegener met betrekking tot de site AutoTrack schond. Overigens heeft GasPedaal aangekondigd van dit vonnis in hoger beroep te gaan, het is nog onduidelijk wanneer dit beroep dient.
In het geval van Google is de vraag waar zij de feiten vandaan haalt die ze in Google Squared presenteert. Wanneer zij feiten gebruikt die slechts bij één bron te vinden zijn en die bron bovendien als beschermde databank is aan te merken, dan is het denkbaar dat de rechthebbende op deze databank Google hierop aanspreekt. Het is wat dat betreft afwachten om te zien hoe de (nu nog experimentele) dienst van Google zich verder ontwikkelt. Overigens doet het experimentele karakter van de dienst uiteraard niets af aan de eventuele aansprakelijkheid van Google.
Ten slotte
Wie zelf aan de gang wil met een specialistische zoekmachine of anderszins gebruik wil maken van bepaalde feiten die afkomstig zijn uit bronnen van anderen, moet steeds alert zijn op het databankenrecht.
