Rechtbank Amsterdam: Schending van softwarelicentieovereenkomst, maar toch geen inbreuk en ook geen wanprestatie

Een softwarelicentie is gekoppeld aan 1 server op 1 locatie. De afnemer (Delta Lloyd) installeert een kopie van de software ook op een test- en acceptatieserver voor comptabiliteitsonderzoek in het kader van de voorbereiding  van een overstap van een Windows naar Linux omgeving. Leverancier (Actuate) meent dat dit een schending is van de licentieovereenkomst en vordert een forse schadevergoeding. De Rechtbank Amsterdam oordeelde op 29 oktober 2014 dat hoewel de afnemer in strijd heeft gehandeld met de licentievoorwaarden, dit geen wanprestatie oplevert en evenmin een auteursrechtinbreuk. Hoe kan dit?

Wat was er aan de hand?

Afnemer en leverancier zijn een softwarelicentieovereenkomst aangegaan op grond waarvan de afnemer een niet-exclusief, niet overdraagbare recht tot gebruik van de software wordt gegeven op specifieke hardware op specifieke locaties. Een (nog steeds) veel voorkomende licentievorm. Aan dit gebruiksrecht zijn ook beperkende voorwaarden gekoppeld:

Artikel 2.3

The Software may be used only; (i) upon the Hardware (ii) to process Customer’s own data and (iii) for Customer’s own internal operations. Customer may not use the Software to offer data processing services to third parties, including but not limited to timesharing, facilities management, outsourcing or service bureau use, or other third party commercial purpose or gain. 

Hardware wordt hierbij – kort samengevat - gedefinieerd als een enkele computer waarbij wordt verwezen naar een “Product Schedule”:

the single computer identified by a unique serial number or set of serial numbers containing either (1) a single central processing unit, or (II) more than one central processing unit on the condition that the system constitutes a symmetrical multi-processor, all as specified in the Product Schedule(s) and upon which the is software installed

In de Product Schedule staat niet alleen de hoogte van de licentievergoeding vermeld, maar ook “Software Platform” met daaronder “WIN”.

Kopieën software op test- en acceptatieserver

De afnemer besluit op enig moment voorbereidingen te treffen voor een migratie van Windows servers naar Linux servers. In dit verband installeert de afnemer een kopie van de software op een testserver en op een acceptatieserver (2 kopieën dus). Na  een compliance onderzoek stelt de leverancier zich op het standpunt dat de afnemer haar verplichtingen uit de licentieovereenkomst niet nakomt omdat zij de software op 3 in plaats van 1 computer draait. De leverancier eist (onder meer) 447.000 euro aan gemiste licentie- en onderhoudsinkomsten. De afnemer betwist dat zij in strijd met de voorwaarden heeft gehandeld, waarna de leverancier een procedure start voor de Rechtbank Amsterdam.

Rechtbank stel vast dat de licentieovereenkomst is overtreden

De rechtbank oordeelt – kort samengevat - dat de licentieovereenkomst redelijkerwijs niet anders kan worden uitgelegd dan dat aan de afnemer een licentie is verstrekt om de software te gebruiken op 1 computer systeem. Het stond de afnemer vrij te kiezen op welke server de software zou worden geïnstalleerd, maar niet dat zij dat zij de software op meer dan 1 server mocht installeren. Nu toestemming hiervoor van Actuate ontbrak heeft Delta Lloyd dus in strijd gehandeld met de licentievoorwaarden.

Maar…. toch geen wanprestatie of inbreuk

Interessant is het verweer van Delta Lloyd dat de verveelvoudiging (kopieën) van de software op de test- en acceptatieserver, verveelvoudigingen zijn die op grond van artikel 45j Aw niet als een inbreuk op het auteursrecht kunnen worden beschouwd omdat dit verveelvoudigingen zijn in het kader van het laden, in beeld brengen en verbeteren van fouten van de software.

Zonder dat de Software compatibel is met haar nieuwe besturingssysteem is de Software immers voor Delta Lloyd niet bruikbaar.

Artikel 45j Aw bepaalt:

Tenzij anders is overeengekomen, wordt niet als inbreuk op het auteursrecht op een werk als bedoeld in artikel 10, eerste lid, onder 12°, beschouwd de verveelvoudiging, vervaardigd door de rechtmatige verkrijger van een exemplaar van eerder genoemd werk, die noodzakelijk is voor het met dat werk beoogde gebruik. De verveelvoudiging, als bedoeld in de eerste zin, die geschiedt in het kader van het laden, het in beeld brengen of het verbeteren van fouten, kan niet bij overeenkomst worden verboden.

De rechtbank oordeel dat Delta Lloyd onbetwist heeft gesteld dat de verveelvoudiging van de software noodzakelijk was voor het compatibel maken van de software met een nieuw door haar in gebruik te nemen besturingssysteem. Dit is volgens de rechtbank op grond van artikel 45j Aw toegestaan en kan ook niet bij overeenkomst worden verboden:

Richtlijnconforme uitleg van artikel 45j Aw brengt dan mee dat dergelijke verveelvoudigingen niet kunnen worden aangemerkt als een inbreuk op het auteursrecht van de rechthebbende, terwijl een bepaling in de licentieovereenkomst die de bevoegdheid van de licentiehouder om dergelijke op compatibiliteit gerichte verveelvoudigingen te beperken niet is toegelaten.

(…)

Op grond van de vorenstaande overwegingen kan worden vastgesteld dat Delta Lloyd door de Software op een testserver en op een acceptatieserver te kopiëren ten behoeve van onderzoek naar de compatibiliteit met haar nieuwe besturingssysteem noch wanprestatie heeft geleverd, noch onrechtmatig heeft gehandeld jegens Actuate. 

Ook het betoog van de leverancier dat sprake is van wanprestatie door de afnemer omdat in de Product Schedule staat dat de software alleen in een Windows omgeving (WIN) mag worden gebruikt, wordt afgewezen door de rechtbank. De rechtbank is van oordeel dat Delta Lloyd uit die tekst “Software Platform WIN” in redelijkheid niet hoefde af te leiden dat de licentie beperkt was tot slechts 1 besturingssysteem.  De onduidelijkheid in betekenis van die komt simpelweg volledig voor risico van Actuate.

Met andere woorden: volgens de Rechtbank  Amsterdam is geen sprake van een inbreuk op de auteursrechten van een softwareleverancier als de gemaakte kopieën van het rechtmatig verkregen exemplaar van de software worden gebruikt om de compatibiliteit van de software met een ander software platform te onderzoeken. Kennelijk meent de rechtbank dat dit onder “laden, in beeld brengen of het herstellen van fouten” valt in de laatste zin van artikel 45j Aw. En aangezien je dergelijke handelingen niet mag beperken in een overeenkomst - wat hier gebeurde door overeen te komen dat de software slechts op 1 machine geïnstalleerd mocht worden – is die voorwaarde nietig en kan er dus ook geen sprake zijn van een schending van die (nietige) contractuele voorwaarde en dus geen sprake zijn van wanprestatie.

Commentaar

Deze uitspraak is om meerdere redenen opmerkelijk. Ten eerste omdat de rechtbank artikel 45j Aw en in het bijzonder de laatste zin wel erg ruim uitlegt. Tot nu toe werd in de literatuur aangenomen dat de laatste zin van artikel 45j Aw zag op het laden, in beeld brengen en corrigeren van fouten, alsmede met uitvoeren van software. Hierdoor is verdedigbaar dat het plegen van bepaalde onderhoudswerkzaamheden (verbeteren van fouten) door de gebruiker van een rechtmatige exemplaar van de software is toegestaan. In deze uitspraak gaat de rechtbank een flinke stap verder, door ook het onderzoeken of de software compatibel is met een ander besturingssysteem onder deze uitzondering te scharen.

Opmerkelijk is ook  dat de rechtbank het woord ‘compatibiliteit’ in de mond neemt en verwijst naar overwegingen en bepalingen in de Software richtlijn die gaan over interoperabiliteit (artikel 6 Softwarerichtlijn). De aangehaalde passages uit de Softwarerichtlijn zijn niet goed geciteerd. Daarbij is artikel 6 Softwarerichtlijn is niet in artikel 45j Aw, maar in artikel 45m Aw geïmplementeerd.

Hoewel volgens artikel 8 van de Softwarerichtlijn ook niet van artikel 45m Aw mag worden afgeweken bij overeenkomst, artikel 45m Aw wel een hele beperkte strekking. Op grond van artikel 45m Aw is het onder strikte voorwaarden toegestaan om software zonder toestemming van de auteursrechthebbende te decompileren en te reverse engineeren om informatie te verkrijgen over de specificaties van de interfaces van de software. Deze informatie mag alleen maar worden gebruikt voor de ontwikkeling van nieuwe softwareproducten die kunnen worden gekoppeld (interoperabel zijn) met de gedecompileerde of ‘ge-reverse-engineerde’ (als dat correct Nederlands is) software. Een van de voorwaarden die daarbij in acht moet worden genomen is of de gezochte informatie niet beschikbaar niet reeds snel en gemakkelijk beschikbaar zijn.

 

Ik vraag me af of de rechtbank de regels hier wel goed toepast. In het onderhavige geval is de software immers strikt genomen niet getest om een koppeling tot stand te kunnen brengen met een nieuw door of namens Delta Lloyd te ontwikkelen softwarepakket, maar om te zien of de software ook zou kunnen werken in een Linux omgeving. Daarnaast vraag ik me af of de informatie (wel/niet geschikt voor Linux) niet langs een minder bezwaarlijke (vanuit het perspectief van de leverancier) toegankelijk was.  Daarbij komt dat uit de overwegingen van de Software (overweging 15) blijkt dat van de uitzonderingen op het exclusieve recht van de auteursrechthebbende (waaronder begrepen de uitzonderingen als hiervoor bedoeld) geen gebruik mag worden gemaakt op een wijze die de gerechtvaardigde belangen van de rechthebbende in gevaar brengt of die tegen normaal gebruik van het programma indruist. Het vonnis maakt niet duidelijk of aan die voorwaarde is getoetst.

Hoewel je je zou kunnen afvragen of een tijdelijke kopie voor het testen van compatibiliteit met een ander besturingssysteem schadelijk zou kunnen zijn voor de (exploitatie)belangen van de rechthebbende, zou je daar wel anders over kunnen denken als het gaat om ook het mogen gebruiken van de software op een ander besturingssysteem en het doorvoeren van eventuele daarvoor noodzakelijke aanpassingen aan de software. Ten aanzien van dit laatste laat de rechtbank de onduidelijkheid van de licentie (alleen Windows) voor risico komen van de leverancier.

In een steeds vaker toegepaste SaaS constructies waar de afnemer al dan niet op basis van een maandelijkse abonnementsvergoeding recht krijgt op toegang tot software die bij de leverancier geïnstalleerd is, zal dit probleem zich niet voordoen omdat dan de leverancier dan bepaalt op welk besturingssysteem de software zal draaien.