Schadevergoeding wegens openbaarmaking kwetsende foto's?

Tijdens een (Turks) dansfeest wordt een portretfoto gemaakt van één van de bezoeksters, die vervolgens in verschillende media wordt gepubliceerd in artikelen die geen verband houden met het feest. Is het ter beschikking stellen van de foto aan die media door de fotograaf een openbaarmaking? Kan de bezoekster tegen openbaarmaking met succes optreden en heeft zij recht op schadevergoeding? Deze vragen staan centraal in de zaak waarin het Hof Den Haag op 24 augustus 2010 uitspraak heeft gedaan.

De foto, waarop het bovenlichaam van de bezoekster te zien terwijl zij danst (zij draagt moderne kleding met een diepe ronde hals, haar hoofd, haar hals, een gedeelte van haar onderarmen en haar handen zijn) wordt uiteindelijk geplaatst bij een artikel in de Volkskrant over jonge, geëmancipeerde, Turkse vrouwen die in botsing komen met traditionele moslimmannen . Bij de foto staat het onderschrift "Vrouwen op een dansavond voor Turkse Nederlanders" en de kop "Strakke truitjesverbod". De portretfoto is begin 2005 opnieuw gepubliceerd op de voorpagina van het magazine "Migranten".

Het Hof stelt eerst vast dat de bezoekster geen toestemming voor het maken of publiceren van de portretfoto heeft gegeven. Daarna oordeelt het Hof - net als de rechtbank - dat voor het maken van een foto van een persoon die zich ophoudt in een openbare ruimte geen toestemming is vereist. Interessant is de overweging van het Hof dat het beschikking stellen van de portretfoto aan de Volkskrant (en aan bemiddelingsbureau Hollandse Hoogte) voor exploitatiedoeleinden een openbaarmaking is van het portret. Hiermee lijkt het begrip openbaarmaking wel erg ver opgerekt.

Of (vervolgens) publicatie zonder toestemming van de foto onrechtmatig is, hangt af van een nadere belangenafweging. Heeft de bezoekster een redelijk belang zich te verzetten tegen (de wijze van) publicatie van de foto en, zo ja, moet dit belang wijken voor andere belangen? De geportretteerde is in 2005 door een buurvrouw met de publicatie geconfronteerd. Zij heeft aangevoerd dat mensen uit haar omgeving haar gedrag zoals op de portretfoto te zien - luchtig gekleed, opgemaakt en in het openbaar - aanstootgevend vinden. Het hof is van oordeel dat de publicaties van de foto een inbreuk is op de privacy. De foto is gemaakt in een discotheek tijdens een Turks dansfeest dat weliswaar algemeen toegankelijk is, maar zij toch een zekere beslotenheid bood doordat deze op de desbetreffende avond voornamelijk bezocht werd door een specifieke groep mensen die deel uitmaakt van de Turkse gemeenschap. De foto is afgedrukt in een landelijk dagblad bestemd voor een algemeen lezerspubliek en in een uitgave van de FNV bestemd voor migranten. De verspreiding van deze foto onder een zo groot publiek veroorzaakt een inbreuk op de privacy. Hoewel de bezoekster naar algemene Nederlandse maatstaven - en wellicht ook volgens een groot deel van de Turkse gemeenschap in Nederland - fatsoenlijk ('onschuldig') op de foto staat, is deze in de Volkskrant geplaatst bij een artikel genaamd "Strakke truitjesverbod". Dit artikel gaat over de moeizame relatie tussen jonge, moderne en aan de Nederlandse samenleving aangepaste moslimvrouwen enerzijds en moslimmannen die vast houden aan traditionele patronen waarin de man de baas is, anderzijds. De in dit artikel geïnterviewde vier Turkse moslima's wilden niet met hun naam in de krant, waarvoor als verklaring werd gegeven: "De Turkse gemeenschap, hè?" Twee vrouwen die aanvankelijk ook geïnterviewd zouden worden, hadden volgens het artikel afgezegd: "De een mocht van haar man niet in één ruimte met een gescheiden vrouw verkeren, de ander kreeg geen toestemming om over gevoelige onderwerpen als relaties en seks te praten." De foto suggereert dat de bezoekster tot de jonge, moderne en aan de Nederlandse samenleving aangepaste moslimvrouwen behoort. Zij is anders dan de geïnterviewde vrouwen niet anoniem gebleven. Hieruit volgt dat zij een redelijk belang had zich tegen de openbaarmaking van de foto te verzetten, aldus het Hof.

Daartegenover staat het belang van de fotograaf bij openbaarmaking van de portretfoto. De foto was niet nodig voor enige beoogde informatieverstrekking. Voorts heeft de fotograaf op het dansfeest meerdere foto's gemaakt en niet gesteld dat voor de publicaties juist de portretfoto van de bezoekster van belang was of dat de andere foto's daartoe niet of minder geschikt waren. Verder is gebleken dat de fotograaf, toen hij hoorde dat de bezoekster de portretfoto kwetsend vond, deze portretfoto zonder meer uit zijn archief kon verwijderen en uit niets volgt dat door hem (of zijn opdrachtgevers) hierdoor enig nadeel is ondervonden. De fotograaf heeft aangevoerd dat hij belang heeft bij de vrijheid om foto's ter publicatie aan te bieden zonder van de geportretteerden toestemming te moeten vragen. Dit belang - dat in feite het commerciële belang van de fotograaf is om zonder de geportretteerde te vragen zijn werk te doen - weegt niet op tegen het belang van de bezoekster bij eerbiediging van haar recht op privacy.

Is de fotograaf schadeplichting? De bezoekster beroept zich erop dat zij vanwege de foto in een sociaal isolement is terechtgekomen. Echter, volgens het Hof wijst niets er op dat de mensen die haar isoleerden, het artikel in de Volkskrant met de portretfoto hebben gezien en haar vanwege die foto (en niet reeds om hoe zij zich verder gedroeg) isoleerden. Ook kleedde de bezoekster zich in het dagelijks leven op voor Nederlanders gebruikelijke wijze en zonder hoofddoek , en nam zij op gebruikelijke wijze deel aan de Nederlandse samenleving. Zij is feestelijk gekleed en opgemaakt naar in elk geval één Turks feest gegaan, waar honderden mensen uit de Turkse gemeenschap aanwezig waren. Daaronder kunnen mensen zijn geweest die haar hebben herkend en later op een of andere wijze bekend hebben gemaakt dat (ook) zij zich in deze gelegenheid ophield. De bezoekster is te vaag gebleven over het gestelde afkeurende gedrag in haar omgeving.

Over blijft slechts dat de bezoekster door een buurvrouw met de portretfoto in 'Migranten' is geconfronteerd en dat zij daardoor en door de daarna ontdekte publicatie in de Volkskrant gekwetst was. Het hof begroot de schade die zij heeft geleden door de confrontatie in 2005 met de twee portretfotopublicaties op € 300,-.