Wet bescherming klokkenluiders (gedeeltelijk) in werking getreden

Op welke werkgevers van toepassing?

De Wbk is van toepassing op alle werkgevers met gemiddeld 50 of meer werknemers. Ook werkgevers actief op het gebied van financiële diensten, vervoer of milieu zijn verplicht om een meldregeling in te richten, waarbij het voor deze specifieke werkgevers niet van belang is hoeveel werknemers aldaar werkzaam zijn.

Overgangstermijn?

Met uitzondering van de bepalingen die op een later moment van kracht worden, is de Wbk onmiddellijk in werking getreden. Reden hiervoor is dat de Nederlandse wetgever uiterlijk op 17 december 2021 de Europese richtlijn bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden (Richtlijn (EU) 2019/1937) geïmplementeerd had moeten hebben. Vanwege de overschrijding van deze verplichte implementatiedatum, heeft minister Bruins Slot besloten de Wbk zo spoedig mogelijk in werking te laten treden.

Voor werkgevers met 50 tot 249 werknemer geldt dat zij pas met ingang van 17 december 2023 aan de Wbk en de interne meldregelingen moeten voldoen. Voor overige ondernemingen geldt dat zij sinds de inwerkingtreding op 18 februari 2023 aan de Wbk moeten voldoen, zoals werkgevers met maximaal 49 werknemers op het gebied van financiële diensten, vervoer of milieu of werkgevers met ten minste 250 werknemers. 

De overheid als werkgever moet, gelet op de verticale rechtstreekse werking (particulier versus overheid) van het Europese recht, sinds de implementatiedatum (17 december 2021) al aan de verplichtingen van de Wbk voldoen. Voor meer informatie zie de Factsheet gevolgen niet-tijdige implementatie klokkenluidersrichtlijn van de overheid. 

Verplichte voorwaarden op grond van Wbk?

Met de inwerkingtreding van de Wbk zijn werkgevers verplicht om aan de navolgende voorwaarden te voldoen: 

• Werkgevers die onder de reikwijdte van de Wbk vallen, zijn verplicht om een meldpunt in te richten waar werknemers hun (vermoedens van) misstanden kunnen melden;
• Werkgevers moeten een onafhankelijk onderzoekspunt inrichten die een ontvankelijke melding onderzoekt en daar waar nodig, opvolging geeft; 
• Werkgevers zijn verplicht om een meldregeling op te stellen, welke ter instemming moet worden voorgelegd aan de OR of de personeelsvertegenwoordiging. Is deze niet aanwezig, dan moet instemming worden verkregen van meer dan de helft van de personeelsleden. 
• In de meldregeling moet staan op welke wijze werknemers een melding kunnen doen, zowel intern als extern. In tegenstelling tot de eerdere verplichting dat er eerst intern gemeld moest worden, behoort direct extern melden sinds de Wbk ook tot de mogelijkheden. Daarnaast moet in de regeling worden opgenomen op welke wijze een werknemer een (vermoeden van een) misstand openbaar mag maken, bijvoorbeeld door de pers te benaderen. In de meldregeling moet worden vastgelegd dat de melder binnen zeven dagen een ontvangstbevestiging krijgt van de melding , dat de melder binnen een redelijke termijn (van maximaal drie maanden) informatie krijgt over de beoordeling van de melding en dat de melding zowel schriftelijk als mondeling kan worden gedaan.
• De werkgever is verplicht om de meldregeling schriftelijk of elektronisch te verstrekken aan de aldaar werkzame personen, waarbij het dus niet alleen gaat om werknemers, maar ook om flexkrachten, zzp’ers en vrijwilligers. 
• Tot slot is een werkgever verplicht de melding bij ontvangst daarvan te registreren in een daarvoor ingericht register. Met de kanttekening dat de gegevens van een melding in het register worden vernietigd indien zij niet langer noodzakelijk zijn.

Wat betekent beschermd melden?

De bescherming houdt in dat een ieder die een vermoeden van een misstand meldt bij het (verplichte) interne meldpunt óf een externe bevoegde autoriteit, niet benadeeld mag worden door het doen van deze melding. Het gaat hierbij niet enkel om benadeling zoals bijvoorbeeld schorsing en/of ontslag, maar om élke vorm van benadeling. Waaronder ook pesten, intimideren en uitsluiting wordt verstaan. De Wbk bevat een niet-limitatieve lijst van benadelingshandelingen. Dit verbod is overigens ook van toepassing op een ieder die betrokken is bij de melding. 

Bovendien is een beding waar in het recht wordt beperkt of wordt ontnomen om het vermoeden van een misstand te melden, nietig. Hetgeen betekent dat er een verbod geldt op zogenoemde “zwijgbedingen”.

Voor wie van belang?

Met de inwerkingtreding van de Wbk worden zowel toekomstige, huidige als voormalige werknemers beschermd in geval van een melding. De wet schrijft voor dat met “werknemer” iedere persoon wordt bedoeld met wie de werkgever een arbeidsovereenkomst heeft gesloten. In aanvulling op deze werknemers mogen anderen die in een ondergeschiktheidsrelatie tegen een vergoeding arbeid verrichten, zoals  uitzendkrachten, stagiaires, vrijwilligers, zelfstandigen, aandeelhouders en personen die behoren tot het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een onderneming evenals een ieder die werkt onder toezicht en leiding van aannemers, onderaannemers en leveranciers, een melding maken waarvoor zij worden beschermd. 

Afsluitend
Heeft u vragen over de Wet bescherming Klokkenluiders, over het opstellen van een meldregeling, of een andere vraag met betrekking tot integriteitskwesties, bel of mail dan gerust met een van onze collega’s van de vakgroep Integriteit. Wij helpen u graag verder.