Cassatie & (Appel)procesrecht 2020

Het burgerlijk procesrecht is een veelomvattend rechtsgebied. Het bevat regels over de verdeling van bewijslast, de toelaatbaarheid van eiswijzigingen, (de gevolgen van) het instellen van hoger beroep en cassatie en het leggen van beslag, kortom: de spelregels voor het voeren van een civiele juridische procedure. Dit ‘formele’ recht bepaalt dus de wijze waarop rechtzoekenden hun rechten het beste kunt verwezenlijken en is daarmee van groot belang.

Omdat het procesrecht in iedere procedure wel een rol speelt, is het een springlevend vakgebied. Met grote regelmaat komen in de rechtspraak nieuwe processuele complicaties naar voren die een oplossing behoeven; de wetenschappelijke literatuur over het burgerlijk procesrecht is overvloedig. En ook de wetgever zit niet stil: het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering wordt niet zelden gemoderniseerd of anderszins aangepast.

Onze procesadvocaten van het team Cassatie & (Appel)procesrecht houden deze ontwikkelingen in de jurisprudentie, de vakliteratuur en de wetgeving nauwgezet bij. Zij delen graag hun kennis door korte artikelen te schrijven over belangwekkende nieuwe uitspraken, wetenschappelijke publicaties of wetsvoorstellen. Dit 'o-book' (online book) vormt een bundeling van die artikelen, verschenen in het jaar 2020 (en een enkel ouder artikel).

Heeft u een specifieke vraag over een van deze artikelen, of over het civiel procesrecht in bredere zin? Neemt u dan gerust contact op met Tom van Malssen, Margo Hengeveld of Robert Andes.

Start met lezen

Bundeling van artikelen Cassatie & (Appel)procesrecht

Dwangsom en de onmogelijkheid om aan de hoofdveroordeling te voldoen

In zijn arrest van 13 november 2020 (ECLI:NL:HR:2020:1783) oordeelt de Hoge Raad dat als de te veroordelen partij reeds vóórdat de uitspraak wordt gedaan al het mogelijke heeft gedaan om ervoor te zorgen dat de hoofdveroordeling zal worden nageleefd, geen dwangsom behoort te worden opgelegd. Intussen is het wel nog steeds de vraag of deze kwestie ook in een art. 611d Rv-procedure aan de orde gesteld kan worden.

Signalering: JBPR-noot over tussentijds appel en evocatie

In de recente uitgave van de JBPR is een lezenswaardige noot verschenen van mr. Venhuizen bij een arrest van de Hoge Raad van 17 januari jl. over tussentijds appel en evocatie.

De appelgrens en uitleg van het petitum van de dagvaarding

In het hier te bespreken arrest (ECLI:NL:GHSHE:2020:3425) redt het hof een eiser die was vergeten de vordering in het petitum van de dagvaarding tot uiting te brengen.

Hof: appellant hoeft niet te grieven tegen afwijzing exhibitievordering op formele gronden

In een recent arrest van het Hof Den Haag stond de vraag centraal of tegen de afwijzing door de rechtbank op formele gronden van een exhibitievordering moet worden gegriefd of dat deze vordering in hoger beroep bij wege van een nieuw incident kan worden opgeworpen.

Signalering: TCR-artikel over getuigenbewijs in hoger beroep

In de meest recente TCR is een lezenswaardig artikel verschenen van mr. Van Aerde (advocaat bij Houthoff) over getuigenbewijs in hoger beroep.

Gezag van gewijsde en het belang van hoger beroep

Het procesrechtelijke leerstuk van het gezag van gewijsde leert dat procespartijen in een volgende procedure gebonden kunnen zijn aan beslissingen van een eerdere rechter. Door die binding kan het verstandig zijn een rechtsmiddel in te stellen tegen een uitspraak waarvan de uitkomst op zichzelf gunstig lijkt, maar wel deels gebaseerd is op ongunstige beslissingen, zo illustreert een arrest van het Haagse gerechtshof van 8 september 2020 (ECLI:NL:GHDHA:2020:1648).

Proceskostenveroordeling en -compensatie: A-G Van Peursem licht toe

De partij die in het ongelijk wordt gesteld wordt - conform de welbekende regel van artikel 237 Rv - in de proceskosten veroordeeld. Maar wat nou als een partij inhoudelijk (ten aanzien van de grondslag van de vordering) in het gelijk wordt gesteld, maar de rechter slechts een deel van het door die partij gevorderde bedrag toewijst? A-G van Peursem gaat in een lezenswaardige conclusie in op - onder meer - die vraag.

Hof: wijziging van grondslag ter zitting in appel is te laat

Het Hof Amsterdam zag zich recentelijk geconfronteerd met een wijziging van grondslag ter zitting in hoger beroep. Een lezenswaardig arrest waarin de 'in beginsel strakke' tweeconclusieregel wordt toegepast op een grondslagwijziging.

Hoge Raad spreekt zich uit over de positie van plaatsvervangers

Rechtbanken en hoven maken veelvuldig gebruik van rechters- en raadsheren-plaatsvervangers. De Hoge Raad heeft zich recentelijk uitgesproken over de positie van deze plaatsvervangers.

Voeging in twee instanties

Een partij die zich gevoegd heeft in een gerechtelijke procedure tussen twee andere partijen, kan zelfstandig een rechtsmiddel instellen. Die mogelijkheid laat onverlet dat de in eerste instantie gevoegde partij ook ervoor kan kiezen om zich in een hogere instantie zich opnieuw te voegen, zo volgt uit recente rechtspraak van de Hoge Raad.

Hof: nieuw verweer in strijd met tweeconclusieregel

Het Hof Den Bosch heeft onlangs korte metten gemaakt met een verweer dat pas ná het getuigenverhoor in hoger beroep voor het eerst werd aangevoerd. Het betreft een mooi voorbeeld van toepassing van de tweeconclusieregel en de kwalificatie van nieuwe stellingen in het licht van die regel.

Reconventionele vorderingen in hoger beroep: bij uitzondering mogelijk?

De wet sluit het instellen van een reconventionele vordering in hoger beroep uit. In zijn recente arrest van 7 juli 2020 (ECLI:NL:GHARL:2020:5283) zet het Hof Arnhem-Leeuwarden de deur voor een uitzondering op deze regel echter op een kier.

Hoge Raad schuift wettelijke verjaringsbepaling terzijde

In het hier te bespreken arrest (ECLI:NL:HR:2020:1310) gaat de Hoge Raad op een wel heel expliciete wijze voorbij aan een wetsartikel, omdat het artikel niet in het systeem van de wet past.

Hof redt appellante bij 'rommelige' grieven

Het Hof Arnhem-Leeuwarden heeft recentelijk een arrest gewezen dat opmerkelijk is in het licht van de regels van uitleg van grieven.

Het vernietigingsbestendig maken van de uitspraak door de rechter

De rechter die wil voorkomen dat zijn uitspraak door een hogere rechter wordt vernietigd, heeft de nodige instrumenten om zijn uitspraak dicht te timmeren. Zo kan hij verschillende gronden aanvoeren die de beslissing zelfstandig kunnen dragen. Een recente beschikking van het Haagse gerechtshof (ECLI:NL:GHDHA:2020:1126) vormt daar een treffend voorbeeld van.

Cassatie tegen niet-appellabele uitspraken van de kantonrechter: Hoge Raad houdt (vooralsnog) voet bij stuk

Geregeld probeert een partij de Hoge Raad te verleiden om de gronden voor cassatie tegen niet-appellabele uitspraken van de kantonrechter uit te breiden. Deze pogingen oogsten zelden succes. Ook in de hier te bespreken zaak (ECLI:NL:HR:2020:1306) vond de Hoge Raad het kennelijk niet nodig om de cassatiegronden van art. 80 Ro uit te breiden.

Stelplicht en bewijslast: betwisting of bevrijdend verweer?

Op 17 juli 2020 wees de Hoge Raad een arrest (ECLI:NL:HR:2020:1308) waarin de verdeling van de stelplicht en bewijslast ten aanzien van verweren aan bod komt.

Hof neemt bijzondere uitzondering op tweeconclusieregel aan

Het hof Arnhem-Leeuwarden heeft in zijn arrest van 1 oktober jl. een bijzondere uitzondering op de tweeconclusieregel aangenomen in verband met de goede procesorde.

Procederen in hoger beroep: vlieg niet op de automatische piloot

Een treffend voorbeeld van de juistheid van de stelling dat procederen in hoger beroep toch een vak apart is.

Herroeping arbitrale vonnissen: van het kastje naar de muur

Een wel heel wrang arrest van het Hof Amsterdam.

Afstemmingsregel ook bij verschillende partijen?

Onlangs heeft het Hof Arnhem-Leeuwarden in kort geding een opvallend vergaande strekking toegekend aan wat in de juridische volksmond bekendstaat als de ‘afstemmingsregel’.

Volledige proceskostenveroordeling bij dubieus gedrag? De lat ligt hoog

Het recht op toegang tot de rechter brengt met zich dat niet of nauwelijks ruimte bestaat voor een volledige proceskostenveroordeling van de verliezende partij in een civiele procedure. De in het gelijk gestelde partij, die vaak tegen haar wil in rechte is betrokken, moet het dan doen met een zogenaamde ‘forfaitaire’ vergoeding, die vaak maar een schijntje bedraagt van de werkelijk gemaakte kosten. Een recent arrest van het Hof Arnhem-Leeuwarden illustreert goed dat rechters maar zelden voor volledige kostenveroordelingen zijn te enthousiasmeren.

Appelperikelen: over tussentijds hoger beroep, eiswijzigingen en de goede procesorde

Hoe ver strekt de vrijheid van een feitenrechter om bedenkelijk procesgedrag te bestraffen met een beroep op de goede procesorde? Over deze vraag heeft de Hoge Raad onlangs een interessante uitspraak gedaan.De casusDe rechtbank wijst een tussenvonnis waarin een bindende eindbeslissing wordt genomen over de aansprakelijkheid van partij A jegens partij B. De rechtbank stelt tussentijds beroep open tegen dit tussenvonnis. Partij A maakt van de geboden gelegenheid gebruik, maar verzuimt om hierva...

De klippen van het appelprocesrecht: één keer schieten

Appelleren is navigeren zonder uitwijkmogelijkheden, zo wordt af en toe op pijnlijke wijze geïllustreerd. Bijvoorbeeld door een recent arrest van het Hof Den Haag.Twee vragen stonden centraal: de vraag of een arbeidsovereenkomst wel of niet stilzwijgend was verlengd, en de vraag of de werkgever in kwestie nog achterstallig loon was verschuldigd.In eerste aanleg wijst de kantonrechter een deelvonnis, waarin hij oordeelt dat geen sprake was van stilzwijgende verlenging van de arbeidsovereenkoms...

Moet bedenkelijk procesgedrag worden beloond of bestraft?

Het is een blijvend punt van discussie: hoe om te gaan met ondoordacht, amateuristisch of zelfs actief trainerend procesgedrag dat een wederpartij onnodig op kosten jaagt en een al even onnodige (extra) druk legt op het gerechtelijk apparaat? Soms wordt dergelijk gedrag beloond, meestal vanuit een nogal principiële of juist opportunistische toepassing van bepaalde beginselen en uitgangspunten van burgerlijk procesrecht. Soms, echter, wordt incapabiliteit of subversiviteit ook genadeloos bestr...

Kort geding en bodemprocedure: wedden op twee paarden?

Kort gedingen en bodemprocedures die elkaar doorkruisen: het komt nogal eens voor in zaken waarin én een voorlopige ordemaatregel moet worden getroffen (bijvoorbeeld een verbod om iets te doen) én een principieel rechtsoordeel moet worden geveld (bijvoorbeeld een beoordeling van de uiteindelijke juridische grondslag voor een dergelijk verbod). De hoofdregel – in juristenjargon wel bekend als de ‘afstemmingsregel’ – is in dit soort gevallen dat een rechter in kort geding zijn vonnis af dient t...

Overwegingen ten overvloede: wanneer zijn ze nog te billijken?

Het blijft een wat hybride procesrechtelijke figuur: de overweging ten overvloede. Heel kort samengevat zijn er twee soorten rechtvaardigingen te bedenken voor dergelijke beschouwingen in rechterlijke uitspraken: 1. rechtseenheid, rechtszekerheid en/of rechtsontwikkeling, of 2. de proceseconomie met het oog op het vervolg van de procedure.Met name de tweede categorie biedt aanleiding voor interessante dogmatische discussies over bijvoorbeeld de grenzen van de rechtsstrijd, de lijdelijkheid en...

Wetsvoorstel vereenvoudiging en modernisering bewijsrecht (1): bewijsvergaring

Na een uitvoerige internetconsultatieronde en na raadpleging van de Raad van State is afgelopen juni het ‘Wetsvoorstel vereenvoudiging en modernisering bewijsrecht’ ingediend bij de Tweede Kamer. Met het wetsvoorstel, dat is gebaseerd op een advies van de Expertgroep Modernisering Burgerlijk Bewijsrecht, wordt beoogd een aantal wijzigingen aan te brengen in het bewijsrecht in civiele zaken. De bedoeling van de minister met het voorstel is om te komen tot een snellere, flexibelere en effectievere geschiloplossing. Dit hangt samen met de onlangs ingevoerde vereenvoudigde (en versnelde) civiele procedure als zodanig.