Bescherming van slogans: origineel of niet?

De bescherming van slogans is mogelijk op grond van het merkenrecht en het auteursrecht. Beroemd is de uitspraak van het Europese Hof van Justitie over de slogan 'Voorsprong door techniek' van Audi, die is beschermd door het merkenrecht. Het merkenrecht stelt als eis dat een slagzin onderscheidend vermogen moet hebben, in zekere zin origineel en pregnant moet zijn, een inspanning vergt om uit te leggen (of het denkproces daarover in gang zet) en de slogan gememoriseerd kan worden. Bovendien is een merkregistratie, die geld kost, verplicht voor bescherming van slogans of slagzinnen als merk.

Waar het merkenrecht daadwerkelijk onderscheidend vermogen en allerhande formaliteiten eist, is auteursrechtelijke bescherming van slogans eenvoudiger voor zover de slogan origineel is. Zo is in het verleden is bijvoorbeeld bescherming aangenomen voor de slogan 'BMW maakt autorijden geweldig'. Het grote voordeel van auteursrechtelijke bescherming is dat het vanzelf (automatisch) ontstaat en er geen registratie voor vereist is, hoewel zo'n registratie wel mogelijk is via het slagzinnenregister.

Auteursrechtelijk gezien is het de vraag of de slogan oorspronkelijk is, in die zin dat het een eigen intellectuele schepping van de maker is die de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt en tot uiting komt door de vrije creatieve keuzes van de maker bij de totstandkoming ervan. Daarbuiten valt in elk geval al hetgeen een vorm heeft die zo banaal of triviaal is, dat daarin geen creatieve arbeid van welke aard ook valt aan te wijzen. Veelal wordt aangenomen dat hoe langer een slogan is, hoe eerder de maker daar zijn persoonlijk stempel op kan drukken.

Waar ligt nu de grens van de bescherming van slogans of slagzinnen onder het auteursrecht? Met andere woorden, wanneer zijn kreten alledaags, en wanneer zijn zij origineel genoeg?

In een recente uitspraak van de Rechtbank Den Haag is verschillend geoordeeld over de slogans van het hockeymerk Grays: "Grays is het #1 hockeymerk in de wereld"; "Voor mij is er alleen Grays"; "Grays is mijn keuze"; "Ik stop ze allemaal met Grays" en "Mijn Grays passeer je echt niet". In dit geval is bijzonder dat de rechtbank bescherming aanneemt voor veruit de meeste van deze slogans, bedacht door de eisende partij te weten de distributeur van het merk Grays.  Zij riep bescherming in van deze slogans tegen gedaagde Prime.

Na te hebben geoordeeld dat niet aannemelijk is dat de uitingen door hockeyspelers zijn bedacht, eerder het omgekeerde, namelijk dat de eiser ze voor spelers had bedacht, luidt het oordeel van de rechtbank:

"Prime heeft verder niets aangevoerd waaruit volgt dat [eiser], als bedenker van de uitingen, geen vrije creatieve keuzes heeft gemaakt bij de totstandkoming daarvan en dat niet zou zijn voldaan aan het in r.o. 4.23 genoemde vereiste. De rechtbank ziet daarom geen grond voor het oordeel dat de uitingen niet als werken in de zin van de Auteurswet zijn aan te merken. De uitingen komen derhalve voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking."

De rechtbank vindt de inhoud van de uiting "Grays is het #1 hockeymerk in de wereld" een mededeling van feitelijke aard ten aanzien van (de marktpositie van) Grays. Gegeven de algemene en voor de hand liggende inhoud van die mededeling, is de rechtbank dus van oordeel dat geen sprake is van vrije creatieve keuzes. Er is dus geen bescherming onder het auteursrecht voor deze slogan. De andere slogans worden volgens de rechtbank dus wél beschermd acht door het auteursrecht.

De inbreuk op het auteursrecht op de slogans wordt tevens aangenomen, omdat Prime de door eiser bedachte uitingen ter promotie van het merk Grays ook als zodanig op haar eigen website gebruikt. De conclusie is dus dat de eiser zich als auteursrechthebbende kan verzetten het gebruik van Prime op haar website van de uitingen "Voor mij is er alleen Grays"; "Grays is mijn keuze"; "Ik stop ze allemaal met Grays" en "Mijn Grays passeer je echt niet". Prime wordt bevolen te staken en gestaakt te houden de inbreuk op de auteursrechten van eiser op deze slogans, meer in het bijzonder door die uitingen van haar website te verwijderen en verwijderd te houden, op straffe van een dwangsom.

Hoewel de rechtbank niet expliciet ingaat op de vraag waar de originaliteit van de slogans is gelegen, meen ik dat uit deze uitspraak kan worden afgeleid dat een slogan niet heel bijzonder hoeft te zijn om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen. Komt aan de maker van een slogan een merk- of auteursrecht toe, dan kan exclusiviteit van de slogan worden geclaimd, en kan het anderen dus worden verboden van die slogan gebruik te maken.

Joost Becker, advocaat merk- en auteursrecht