Wat is er aan de hand?
Rainbow is een ICT-leverancier en ontwikkelt en levert bedrijfssoftware aan logistieke dienstverleners. Transportinfo is een ICT-dienstverlener, en houdt zich bezig met het verlenen van onderhoud en supportdiensten aan gebruikers van Transport Management Systemen (TMS).
Rainbow heeft in 2014 van een failliete TMS-leverancier middels een koopovereenkomst de intellectuele eigendomsrechten op TMS-software overgenomen, inclusief de lopende overeenkomsten met de gebruikers daarvan. Een deel van die gebruikers heeft aangegeven de overeenkomst niet met Rainbow te willen voortzetten, maar gebruikt de software nog wel.
Transportinfo verleende ten aanzien van de gebruikers van die TMS-software reeds onderhoudswerkzaamheden, en is dat ook na de overname van de intellectuele eigendomsrechten en klantovereenkomsten door Rainbow blijven doen. Tussen Rainbow en Transportinfo zijn daar al meerdere procedures over gevoerd, die – samengevat – gaan over de vraag of Transportinfo deze werkzaamheden mocht (blijven) verrichten. Daarbij heeft Transportinfo zich telkens op het standpunt gesteld dat de werkzaamheden die zij met betrekking tot de TMS-software aan gebruikers daarvan verleende, zouden vallen onder een specifieke uitzondering met betrekking tot software zoals opgenomen in artikel 45j Auteurswet:
“Tenzij anders is overeengekomen, wordt niet als inbreuk op het auteursrecht op een werk als bedoeld in artikel 10, eerste lid, onder 12°, beschouwd de verveelvoudiging, vervaardigd door de rechtmatige verkrijger van een exemplaar van eerder genoemd werk, die noodzakelijk is voor het met dat werk beoogde gebruik. De verveelvoudiging, als bedoeld in de eerste zin, die geschiedt in het kader van het laden, het in beeld brengen of het verbeteren van fouten, kan niet bij overeenkomst worden verboden.”
Vrij vertaald komt deze uitzondering erop neer dat beoogd (normaal) gebruik van software door een rechtmatige verkrijger daarvan, niet door een softwareproducent kan worden tegengehouden op grond van het auteursrecht. Daaronder kan dus ook worden verstaan het verbeteren van fouten.
Transportinfo stelde zich op het standpunt dat zij juist dat type werkzaamheden verrichtte ten aanzien van de gebruikers van de TMS-software, welke gebruikers de rechtmatige verkrijgers van de software zijn. Zodoende is haar stelling telkens geweest dat er geen sprake kan zijn van een inbreuk op de auteursrechten van Rainbow, die na de overname van de failliet bij haar berusten.
Wat oordeelt de rechtbank?
In maar liefst drie (tussen)vonnissen in de procedure in eerste aanleg die aan dit hoger beroep vooraf ging, is onder meer in algemene zin geoordeeld dat de door Transportinfo aan de software verrichte werkzaamheden buiten de uitzondering van artikel 45j Auteurswet vallen. Dit omdat Transportinfo de werking van de software heel breed had omschreven, waardoor zij zich op het standpunt kon stellen dat haar werkzaamheden zodoende noodzakelijk waren om de software geschikt te houden voor het beoogde gebruik. Dit betekent dat (dus) sprake is van een inbreuk op de auteursrechten die toekomen aan Rainbow.
Tegelijkertijd oordeelde de rechtbank ook dat Rainbow daardoor geen schade heeft geleden, omdat vast zou staan dat dat Rainbow door het ontbreken van de vereiste kennis en kunde niet in staat was de onderhoudswerkzaamheden zelf te verrichten, zodat geen sprake is van gederfde inkomsten.
Hoe oordeelt het hof?
Beide partijen stellen hoger beroep in tegen de drie vonnissen. Rainbow bestrijdt daarin het oordeel dat zij geen schade heeft geleden, en vordert – naast de eerder gevorderde schade vanwege gederfde inkomsten – nu ook winstafdracht. Op haar beurt stelt Transportinfo zich op het standpunt dat geen sprake is van een inbreuk op de auteursrechten van Rainbow, waardoor niet toegekomen zou worden aan de vraag of sprake is van schade waarvoor Transportinfo aansprakelijk zou zijn.
Geen geldig beroep op uitzondering 45j Auteurswet
Tussen partijen staat vast dat de uitzondering in artikel 45j Auteurswet beperkt is tot onderhoudswerkzaamheden die technisch absoluut vereist zijn om de TMS-software overeenkomstig het beoogde gebruik te kunnen (blijven) gebruiken. Daarbij oordeelt het hof dat voor het vaststellen van dat beoogde doel gekeken moet worden naar de aard van de software en de wijze waarop de failliet de TMS-software destijds aan de markt heeft aangeboden.
Transportinfo heeft ook in hoger beroep niets gesteld over de wijze waarop de failliet de software aan de markt heeft aangeboden. Ook heeft Transportinfo in hoger beroep opnieuw niet gespecificeerd welke onderhoudswerkzaamheden volgens haar vereist waren om de TMS-software te kunnen blijven gebruiken voor het beoogde doel. Daarmee stelt het hof – net als de rechtbank – vast dat Transportinfo geen beroep toekomt op de uitzondering van artikel 45j Auteurswet omdat zij niet aan haar stelplicht heeft voldaan.
Enige schade is aannemelijk; alleen winstafdracht toegewezen
Rainbow heeft als de benadeelde partij in beginsel recht op vergoeding van de door haar als gevolg van het onrechtmatig handelen door Transportinfo geleden schade. Het hof oordeelt dat de rechtbank zich daarbij ten onrechte beperkt heeft tot de vraag of Rainbow de kennis en kunde had om de onderhoudswerkzaamheden zelf te kunnen verrichten. Ook indien dat niet zo was, had Rainbow bijvoorbeeld wel een vergoeding kunnen verlangen van derden die werkzaamheden verrichten aan software waarop zij de auteursrechten heeft. Zodoende stelt het hof vast dat het bestaan van enige schade aannemelijk is.
Het hof begroot deze schade op de gerealiseerde winst die met de inbreukmakende onderhoudswerkzaamheden behaald is. Dit betreft een bedrag van ongeveer € 15.000. De overige vorderingen, bijvoorbeeld uit hoofde van misgelopen onderhoudsfees en additioneel werk, zoals consultancy en maatwerk aan de software, worden afgewezen. Volgens het hof heeft Rainbow namelijk niet kunnen aantonen dat zij ook in staat was deze werkzaamheden te verrichten, althans dat de inbreukmakende onderhoudswerkzaamheden daaraan in de weg gestaan hebben.
Conclusie
Software wijzigen zonder toestemming van de rechthebbende is in beginsel niet toegestaan, omdat daarmee sprake is van een auteursrechtinbreuk. Onderhoudswerkzaamheden vormen echter geen auteursrechtinbreuk, indien een beroep gedaan kan worden op de uitzondering van artikel 45j Auteurswet. Daarvoor gelden drie vereisten: het moet gaan om (i) werkzaamheden die noodzakelijk zijn voor (ii) het beoogde gebruik van de software door (iii) de rechtmatige verkrijger. Deze werkzaamheden kan een auteursrechthebbende niet bij overeenkomst verbieden, en mogen worden uitbesteed aan een derde.
Het inroepen van de uitzonderingsgrond van artikel 45j Auteurswet komt weinig voorbij in de rechtspraak. In het hierboven behandelde arrest, wordt het noodzakelijkheidsvereiste voor het beoogde gebruik door het hof ingekleurd: het moet gaan om daadwerkelijk noodzakelijke werkzaamheden voor het beoogde gebruik van de software, zoals dat gold ten tijde van de verkrijging daarvan. De bewijslast daarvan ligt bovendien bij de partij die zich op de uitzondering beroept. Dat is in dit geval niet de verkrijger zelf, maar degene aan wie deze werkzaamheden zijn uitbesteed. Dat dat nog een hele kluif is, blijkt wel uit dit arrest: het lukt de derde ogenschijnlijk niet om aan te tonen welk gebruik voorzien was en hoe de werkzaamheden noodzakelijkerwijs vereist zijn voor het kunnen voortzetten van dat gebruik.
Tot slot
Wil je weten wat dit arrest voor jou betekent als gebruiker van TMS-software of als afnemer van de dienstverlening van Transportinfo? Of heb je vragen over het verrichten van onderhoudswerkzaamheden aan de software van derden? Weet ons dan graag te vinden.
Image by vectorjuice on Freepik
