In een marathondebat tot middernacht hebben een negental Eerste Kamerleden minister Koolmees het vuur aan de schenen gelegd over het Wetsvoorstel Arbeidsmarkt in Balans (WAB). Op onze Twitterkanalen (@JaleesavdHof en @dz_arbeidsrecht) heeft u een uitgebreid live verslag kunnen volgen van dit debat in de Eerste Kamer. Voor de liefhebbers volgt hier een samenvatting van de plenaire behandeling.
Eerste termijn
Alhoewel de Kamerleden het eens zijn dat het de hoogste tijd is om het tij van flexibilisering van de arbeidsmarkt te keren, zijn de Kamerleden ook kritisch. Door prof. dr. E.M. Sent van de PvdA wordt de WAB ook wel onaf, onduidelijk en teleurstellend genoemd. Verschillende vragen zijn voorgelegd aan de minister, waaronder:
- Is de WAB niet prematuur? Moet niet eerst de evaluatie van de commissie Borstlap van de WWZ (die dit najaar verschijnt) worden afgewacht?
- Wanneer volgen maatregelen ter bescherming van de rechtspositie van (schijn)zelfstandigen?
- Zorgt de invoering van de cumulatieontslaggrond niet tot een toename in de werkdruk van de rechterlijke macht?
- Zorgen de payrollmaatregelen er niet voor het nieuwe fenomeen ‘schijnuitzendkrachten’?
- Is de verruiming van de ketenregeling wetenschappelijk onderbouwd of gaat het alleen om vermeende maatschappelijke signalen?
Waterbedeffect
Het meest gebezigde woord in de eerste termijn is het ‘waterbedeffect’, maar wat wordt hier nu precies mee bedoeld?
De WAB streeft ernaar om de balans op de arbeidsmarkt te herstellen, door flex minder flex te maken en vast minder vast. Door aan de ene kant de flexibele contracten de kop in te drukken, zal (net als bij een waterbed) aan de andere kant het gebruik van (schijn)zelfstandigen toenemen. Belangrijk punt van kritiek van een aantal Kamerleden is dan ook dat net voor deze groep zelfstandigen in de WAB geen maatregelen worden genomen om de rechtpositie en arbeidsvoorwaarden te verbeteren. Deze maatregelen volgen in een later wetsvoorstel, aldus minister Koolmees.
Reactie minister Koolmees op eerste termijn
Het arbeidsrecht piept en kraakt, stilstand is geen optie! Met deze woorden hervatte minister Koolmees na een korte onderbreking het debat en startte hij met zijn verdediging van de WAB en het beantwoorden van de vragen. De WAB is onderdeel van een totaalpakket aan maatregelen en een eerste stap die de urgente knelpunten met voorrang oppakt, vervolgstappen worden volgens de minister op korte termijn gezet. Volgens het ‘spoorboekje’ worden nog in deze kabinetsperiode maatregelen genomen ten aanzien van loondoorbetaling tijdens ziekte en (schijn)zelfstandigen die het waterbedeffect moeten voorkomen. Minister Koolmees streeft ernaar dit spoorboekje op vrijdag 24 mei aanstaande toe te zenden aan de Eerste Kamer. Zodra dit spoorboekje gepubliceerd is, zullen wij u vanzelfsprekend op de hoogte brengen van de inhoud daarvan.
De minister loopt vervolgens de onderdelen van de WAB langs en staat met name enige tijd stil bij de maatregelen rondom payrolling. Het kabinet acht payrolling een legitiem en noodzakelijk instrument, maar het mag niet gebruikt worden om te concurreren op arbeidsvoorwaarden. Om die reden is de gedachte achter de WAB (onder meer) het voorkomen van oneerlijke concurrentie en het gelijktrekken van de arbeidsvoorwaarden. In veel sectoren zal payrolling, zowel voor payrollbedrijven als werkgevers, dan ook duurder worden. Wordt het voor werkgevers dan niet aantrekkelijker om de payrollers rechtstreeks in dienst te nemen?
De vrees bestaat dat er door de maatregelen omtrent payrolling een uitweg gezocht wordt in de uitzendconstructie en het fenomeen ‘schijnuitzendkrachten’ zich zal voordoen. Minister Koolmees stelt de Eerste Kamer echter enigszins gerust door te benoemen dat een payrollcontract niet in een keer kan worden omgekat tot een uitzendcontract. Werknemers die via payrolling werkzaam zijn bij de inlener, zullen niet als uitzendwerknemer worden geclassificeerd.
Ten aanzien van de adequate pensioenregeling voor payrollers geeft minister Koolmees de Eerste Kamer nog mee dat deze pas in werking zal treden op 1 januari 2021. Met deze termijn kunnen payrollbedrijven tijdig maatregelen nemen om een adequate pensioenregeling op te stellen.
De eerste termijn wordt afgerond met een laatste woord van minister Koolmees: Het is belangrijk dat er stappen gezet worden om knelpunten in de praktijk op te lossen, zeker daar waar het gaat om werkgevers die geen vaste contracten aanbieden. Een totaalpakket van maatregelen moet de arbeidsmarkt weer in balans brengen.
Tweede termijn
In de tweede termijn komen alle negen Eerste Kamerleden nogmaals aan bod en worden er een tweetal moties ingediend:
1. Motie-Schalk (SGP) c.s. over ontslag als gevolg van werkweigering in verband met gewetenbezwaar: het is niet mogelijk om een gedeeltelijk gewetensbezwaar te hebben en verzoekt het kabinet deze ontslaggrond uit te sluiten van de cumulatiegrond.
2. Motie- Van de Ven (VVD) Oomen-Ruijten (CDA) c.s. over voorstellen voor een nieuw ZZP-beleid: De WAB voorziet niet in voldoende maatregelen om het ‘waterbedeffect’ te voorkomen en verzoekt het kabinet om voor de zomer van 2019 te komen met een uitwerking van voorstellen voor een nieuw ZZP-beleid met adequate bescherming voor de onderkant van de arbeidsmarkt.
In de tweede termijn noemt minister Koolmees dat hij zich wat beide moties betreft, refereert aan het oordeel van de Eerste Kamer.
Vervolgens besluit hij de tweede termijn met een kort betoog: we moeten nadenken over de toekomst terwijl we in beweging blijven, laten we samen kijken naar een arbeidsmarkt in balans. Niet stilstaan, niet vertragen, maar vooruit!
Stemming WAB
Op dinsdag 28 mei a.s. zal de Eerste Kamer stemmen over zowel de WAB als de twee moties. Ondanks dat de Kamerleden van de PvdA, 50PLUS en SP hebben aangegeven hun fractie negatief te adviseren over de WAB, is de verwachting dat een meerderheid van de Eerste Kamer (VVD, D66, CDA, Christen-Unie en SGP) voor de WAB zal stemmen. Wij houden u op de hoogte van de uitkomst van de stemming.
Bent u benieuwd welke gevolgen de WAB voor uw onderneming heeft? Neem dan gerust contact op met een van onze arbeidsrechtspecialisten via 024- 381 31 23.
