De zes kerninstrumenten van de Omgevingswet

20 augustus 2021

De Omgevingswet verplicht overheden nieuwe kerninstrumenten te gebruiken voor het beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving. In een reeks korte en praktische artikelen gaan wij nader in op elk van deze zes instrumenten.

Jasper Molenaar
Jasper Molenaar
Advocaat - Partner
In dit artikel

Deel I: de omgevingsvisie

De omgevingsvisie is een samenhangend strategisch plan over de fysieke leefomgeving. In een omgevingsvisie wordt bepaald hoe de taken van een bestuursorgaan worden ingevuld en worden de verdere ambities voor de lange termijn geformuleerd. Het Rijk, de provincie en de gemeente zijn elk verplicht om één omgevingsvisie vast te stellen voor hun hele grondgebied.

Deel II: het programma

Het programma bevat beleidsvoornemens en concrete maatregelen om de gewenste kwaliteit van de fysieke leefomgeving te realiseren. Het programma heeft een sectoraal, gebiedsgericht of themagericht karakter. De Omgevingswet maakt een onderscheid tussen vier soorten programma’s: verplichte programma’s vanwege Europese richtlijnen, verplichte programma’s bij (dreigende) overschrijding van een omgevingswaarde, een onverplicht programma en een programma met programmatische aanpak.

Deel III: algemene rijksregels

De Omgevingswet gaat uit van het decentraal, tenzij-principe. Dit betekent dat het in eerste instantie aan de gemeente is om bij nieuwe ontwikkelingen of initiatieven een belangenafweging te maken en hieromtrent te besluiten. Uit het oogpunt van efficiency, eenheid in regelgeving en transparantie kan het echter gewenst zijn om een vraagstuk landelijk te regelen. Het Rijk werkt dan met algemene regels. Deze algemene rijksregels zijn gesteld in het Besluit bouwwerken leefomgeving en het Besluit activiteiten leefomgeving.

Deel IV: het omgevingsplan

Het omgevingsplan vervangt de gemeentelijke bestemmingsplannen en beheersverordeningen en bevat de algemene regels van de gemeente voor de fysieke leefomgeving. Onder de Omgevingswet heeft iedere gemeente één omgevingsplan voor haar grondgebied. Bij inwerkingtreding van de Omgevingswet ontstaat een omgevingsplan van rechtswege. Gemeenten krijgen tot eind 2029 de tijd om een “echt” omgevingsplan vast te stellen.

Deel V: de omgevingsvergunning

De omgevingsvergunning is geen nieuw instrument. Ook nu zijn bepaalde activiteiten slechts toegestaan als daarvoor een omgevingsvergunning is verleend. De Omgevingswet heeft als uitgangspunt om activiteiten waar mogelijk te reguleren met algemene regels. In sommige gevallen moet een initiatiefnemer (burger, bedrijf, overheid) een melding doen voordat de activiteit mag worden uitgevoerd. Daarnaast is een beperkt aantal activiteiten vergunningplichtig. In artikel 5.1 van de Omgevingswet is voor verschillende activiteiten een vergunningplicht opgenomen. Deze vergunningplicht wordt verder uitgewerkt in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Naast de activiteiten die vergunningplichtig zijn, verandert ook een aantal procedurele aspecten met betrekking tot de omgevingsvergunning.

Deel VI: het projectbesluit

U kunt de artikelen van deze reeks lezen door op de bovenstaande titel te klikken. Wilt u meer weten? Neem dan contact op met Joyce de Bruijn of een van de andere specialisten omgevingsrecht van Dirkzwager.

Gerelateerd

Sluiting van niet-woningen: welke bevoegdheden heeft de burgemeester?

Om de openbare orde en veiligheid te handhaven heeft de burgemeester verschillende bevoegdheden om een pand te sluiten. Naast woningen kunnen ook andere...
Woningsluitingen op grond van de Opiumwet

Nieuwe overzichtsuitspraak over woningsluitingen op grond van de Opiumwet

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft opnieuw richting gegeven aan de toepassing van artikel 13b Opiumwet, ook wel bekend als de Wet...
De verhouding tussen openbaarheid van bestuur en het intern beraad: de reikwijdte van artikel 5.2, derde lid, van de Wet open overheid

De verhouding tussen openbaarheid van bestuur en het intern beraad: de reikwijdte van artikel 5.2, derde lid, van de Wet open overheid

Op 9 juli 2025 heeft advocaat-generaal Wattel een interessante conclusie uitgebracht over de reikwijdte van artikel 5.2, derde lid, van de Wet open overheid...
Wanneer mag de burgemeester een gebiedsverbod opleggen?

Wanneer mag de burgemeester een gebiedsverbod opleggen?

De burgemeester heeft verschillende bevoegdheden om de openbare orde te handhaven. Denk aan het tijdelijk sluiten van een woning bij ernstige overlast of...
Openbaarmaking milieugegevens volgens de Wet open overheid

Openbaarmaking milieugegevens volgens de Wet open overheid

Overheidsinformatie is in principe openbaar, maar wat betekent dit voor milieu- en emissiegegevens? Nu duurzaamheid en milieubescherming steeds hoger op de...

PFAS-verbod in drinkwaterbeschermingsgebieden: juridische mogelijkheden en verantwoordelijkheden

Drinkwaterbedrijven waarschuwen voor de toenemende verontreiniging van PFAS in drinkwaterbeschermingsgebieden. Een veelgehoorde oproep is het instellen van een...
No posts found