Het gaat in deze kwestie over de vraag of de woningen in een bepaalde straat inbreuk opleveren op het ontwerp van Orion I en II-woningen. De uitspraak geeft richting hoeveel van een ontwerp moet worden afgeweken, om niet wegens auteursrechtinbreuk te worden aangeschreven.
Enkele gelijkenis onvoldoende
Het hof oordeelt allereerst dat 'het enkele feit dat de woningen aan [naam straat 2] een zekere gelijkenis vertonen met Orion (I en II), wettigt niet het vermoeden (...) dat de woningen aan [naam straat 2] de vruchten zijn van bewuste of onbewuste ontlening en dus inbreuk maken op de auteursrechten van [appellant]. Voor het aannemen van een auteursrechtinbreuk is namelijk een mate van overeenstemming vereist die van zodanige aard en omvang is dat, indien het bedoelde vermoeden niet wordt ontzenuwd, moet worden geoordeeld dat sprake is van een ongeoorloofde verveelvoudiging in auteursrechtelijke zin (vgl. HR 29 november 2011, ECLI:NL:HR:2002:AE8456).'
Kortom, de enkele gelijkenis is onvoldoende om inbreuk op auteursrecht op gebouwen aan te nemen.
Totaalindrukken citerium
Het Hof oordeelt vervolgens, met inachtneming van de geldende regels der kunst, hoe de totaalindrukken van beide woningen dan vergeleken moeten worden:
'Beoordeeld moet dus worden in welke mate de totaalindrukken van het ontwerp voor de woningen aan [naam straat 2] en het ontwerp voor Orion (I en II) overeenstemmen. De auteursrechtelijke beschermde trekken of elementen van Orion (I en II) zijn daarbij bepalend. Bij de vergelijking dienen ook onbeschermde elementen en trekken van Orion (I en II) in aanmerking dienen te worden genomen, echter alleen voor zover de combinatie daarvan aan de werktoets beantwoordt (vgl. HR 22 februari 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY1529). Onbeschermd zijn die elementen en trekken van Orion I en II die louter een technisch effect dienen of te zeer het resultaat zijn van een door technische uitgangspunten beperkte keuze (vgl. HvJEU, 22 december 2010, C-393/09, ECLI:EU:C:2010:816). Het overnemen van die elementen is vrij. Dit geldt ook voor de in Orion (I en II) opgenomen 30-jaren stijlelementen, tenzij de vormgeving daarvan zodanig is dat kan worden aangenomen dat [appellant] met zijn ontwerp voor Orion (I en II) op een voldoende eigen wijze uiting heeft gegeven aan genoemde 30-er jaren stijl (vgl. HR 29 december 1995, ECLI:NL:HR:1995:ZC1942). Dus zelfs indien de totaalindrukken overeenstemmen, kan het toch nog zijn dat er geen sprake is van auteursrechtelijk relevante overeenstemming en inbreuk, omdat er geen of te weinig auteursrechtelijk beschermde trekken zijn overgenomen. Omgekeerd betekent het feit dat de verschillen overheersen nog niet dat er geen auteursrechtelijke trekken zouden zijn overgenomen en er geen sprake van inbreuk is'
Verschillen en overeenkomsten
Vervolgens past het Hof deze toetsing in concreto toe, waarbij het de verschillen en overeenkomsten langsloopt:
Het hof is met de voorzieningenrechter van oordeel dat de totaalindrukken die beide woningen ( [naam straat 2] enerzijds en Orion (I en II) anderzijds) maken verschillend zijn door: i) de afwijkende voorgevel; geen steen maar glas tot aan de grond, ii) het gebruik van een andere steensoort, iii) het gebruik van afwijkende kleuren, iv) het ontbreken van het voor Orion kenmerkende toiletraampje, v) de afwijkende luifel boven de voordeur, vi), de afwijkende situering van het keukenblok en vii) de andere inrichting van de badkamer. Door deze verschillen zijn de woningen aan [naam straat 2] , anders dan [appellant] onder randnummer 24 van zijn memorie van grieven stelt, niet te beschouwen als kopieën van de woningen aan het [naam straat] . De door [appellant] in zijn memorie van grieven onder randnummer 41 opgenoemde punten van overeenstemming, maken niet dit niet anders. Daartoe is het volgende redengevend.
3.15 Uit de stellingen van [appellant] begrijpt het hof dat de woningen op de volgende punten overeenstemmen:
- vormindeling en maatvoering, in het bijzonder de breedte van de tuingerichte kamer en de positionering van de toilet in de hoek van de woning,
- positionering raamopeningen en muurdammen,
- de tussendorpels in de kozijnen op de eerste verdieping,
- maatvoering van de erker (doorlopend met fors overstek),
- handhaving van een luifel boven de voordeur,
- de uitvoering van de garagemuur in baksteen,
- de vierzijdige schild, en
- de horizontale lijnen in de gevel.
De hier genoemde punten van overeenstemming betreffen ieder voor zich, zoals onder andere blijkt uit het door [geintimeerde/bouwbedrijf] overgelegde overzicht van andere twee-onder-een-kapwoningen (prod. 14 eerste aanleg) en het deskundigenbericht van [naam deskundige] (prod. 15 eerste aanleg), veel gebruikte elementen en (dus) banale elementen alsmede bouwtechnisch bepaalde elementen, die op zichzelf beschouwd geen auteursrechtelijke bescherming genieten. Zonder nadere toelichting - die ontbreekt - valt niet in te zien dat de combinatie van deze elementen in Orion (I en II) het persoonlijk stempel van de maker daarvan draagt en/of een eigen oorspronkelijk karakter heeft. Nu moet worden aangenomen dat genoemde combinatie van elementen niet aan de ‘werktoets’ voldoet, spelen deze elementen bij de beoordeling van de overeenstemming geen rol en stond het [geintimeerde/bouwbedrijf] vrij deze elementen in woningen aan [naam straat 2] over te nemen. Het enige element dat [geintimeerde/bouwbedrijf] heeft overgenomen dat mogelijk wel voldoet aan de werktoets, is de voordeur met de rechthoekige glasopeningen. Dit punt van overeenstemming weegt naar het oordeel van het hof echter niet op tegen de hiervoor onder 3.13 genoemde afwijkingen en maakt dat de totaalindruk niet dezelfde is.'
Kortom, de totaalindruk is te verschillend althans er zijn onvoldoende auteursrechtelijke trekken overgenomen. Het Hof oordeelt dat de aangevallen woningen in onvoldoende mate overeenstemmen met Orion (I en II) om een auteursrechtinbreuk te kunnen aannemen.
Conclusies
Uit het arrest blijkt dat indien het ontwerp van werken van bouwkunde, zoals woningen, slechts op veel gebruikte en/of bouwtechnisch bepaalde elementen overeenstemmen (die op zichzelf genomen geen auteursrechtelijke bescherming genieten), er in beginsel geen auteursrechtinbreuk is. Dat geldt temeer als de woningen voor het overige teveel verschillen. Zonder nadere toelichting kan niet zomaar voor een combinatie van (op zich niet beschermde) elementen tóch auteursrechtelijke bescherming worden aangenomen. Ten slotte kan het overnemen van slechts één beschermd element onvoldoende zijn om auteursrechtinbreuk aan te kunnen nemen.
Joost Becker, advocaat auteursrecht
