De conclusie van de A-G is gegeven in een procedure tussen SAS Institute Inc (hierna: SAS) en World Programming Limited (hierna: WPL). Het geschil komt in de kern op het volgende neer.
SAS software voor data-analyse met macrotaal
SAS heeft software geschreven waarmee het onder meer mogelijk is om analyses uit te voeren op omvangrijke gegevenssets (zie voor meer informatie Wikipedia). Binnen de SAS-software kunnen functies en macro's worden geschreven waarmee die data kunnen worden geanalyseerd. Deze functies en macro's kunnen worden opgeslagen in een door SAS ontwikkeld bestandsformaat en zo weer terug worden opgeroepen en vaker worden gebruikt. De in een SAS-bestand opgeslagen functies en macro's functioneren daarmee feitelijk als een soort computerprogramma (binnen het SAS-computerprogramma, dat ervoor zorgt dat de code wordt uitgevoerd).
Veel SAS macro's ontwikkeld
De software van SAS is erg populair en er zijn dan ook veel bedrijven en instellingen die in de loop der jaren SAS-bestanden hebben ontwikkeld. Overstappen naar andere software voor het uitvoeren van data-analyse is daarmee voor deze bedrijven/instellingen erg duur. Alle tijd die is geinvesteerd in de ontwikkeling van de SAS-bestanden zou daarmee immers verloren gaan.
Concurrende software leest ook SAS-bestanden
WPL, een aanbieder van concurrerende software, zag dit ook en ontwikkelde in haar software de mogelijkheid om SAS-bestanden in te lezen en uit te voeren. Volgens SAS pleegde WPL hiermee inbreuk op haar auteursrechten op onder meer de macrotool en het bestandsformaat.
Engelse rechter stelt vragen aan Europese rechter
De zaak speelt oorspronkelijk in Engeland. In een [intlink id="3028" type="post"]eerder bericht op deze weblog[/intlink] heb ik al aangegeven dat de Engelse rechter destijds voornemens was vragen te stellen aan het Europese Hof. De juridische vragen die moeten worden beantwoord gaan namelijk over de mate waarin software beschermd is en dat onderwerp is dankzij de softwarerichtlijn in de hele Europese Unie geharmoniseerd. Het laatste woord hierover is daarmee aan het Hof van Justitie.
De zaak is al enige tijd aanhangig bij het Hof van Justitie. Voordat het Hof een beslissing neemt, geeft eerst de Advocaat-Generaal (A-G) in een conclusie een advies aan het Hof. Enkele punten uit die conclusie zal ik hierna behandelen.
A-G: idee onbeschermd, uitwerking beschermd
De A-G begint de conclusie door te benadrukken dat het auteursrecht geen abstracte ideeen beschermt, maar alleen concrete uitwerkingen. Dat is overigens niet zo verrassend en komt ook elders in het auteursrecht terug. Het betekent volgens de A-G ook dat niet bepaalde functionaliteit in abstracto is beschermd, maar alleen de wijze waarop aan die functionaliteit vorm is gegeven.
42. (...) De auteursrechtelijke bescherming betreft de uitdrukkingswijze, in welke vorm dan ook, van een computerprogramma, maar niet de ideeën en de beginselen die aan enig element van een computerprogramma ten grondslag liggen.(...) 53. Volgens mij kunnen de functionaliteiten van een computerprogramma als zodanig niet krachtens artikel 1, lid 1, van richtlijn 91/250 auteursrechtelijk worden beschermd. (...) 57. Erkennen dat een functionaliteit van een computerprogramma als zodanig kan worden beschermd, zou neerkomen op het bieden van de mogelijkheid om ideeën te monopoliseren ten koste van de technische vooruitgang en de industriële ontwikkeling.
A-G: programmeertaal is slechts middel om te uiten
Vervolgens komt de vraag aan de orde of de programmeertaal van SAS auteursrechtelijk beschermd kan zijn. De A-G meent dat dit niet het geval is, omdat een programmeertaal slechts een middel is om zich te uiten:
71. Het komt mij bijgevolg voor dat de programmeertaal een functioneel element is, waarmee instructies kunnen worden gegeven aan de machine. Zoals wij hebben gezien bij de SAS Language, bestaat de programmeertaal uit bekende woorden en tekens, die volstrekt niet oorspronkelijk zijn. Naar mijn mening lijkt de programmeertaal op de taal die een romanschrijver gebruikt. Het is derhalve het middel om zich te uiten en niet de uitdrukkingswijze zelf.
De gedachtegang van de A-G begrijp ik, zeker gezien de vergelijking die vlak daarvoor in de conclusie wordt getrokken tussen een programmeertaal en een wetenschappelijk werk.
Tegelijk vraag ik me af of er niet een hele arbitraire grens wordt getrokken wanneer het Hof van Justitie deze lijn van de A-G zou volgen. Laat ik dat nader toelichten. Via Wikipedia is na te lezen dat het in SAS mogelijk is, via uitgebreide functionaliteit, om procedures te schrijven en om macro's te schrijven. In het ontwikkelen van de taal waarin die procedures en macro's geschreven kunnen worden, zal veel tijd en energie zijn gestoken. Het ontwikkelen van een dergelijke programmeertaal lijkt mij ook getuigen van creativiteit. De programmeertaal zou immers ook op honderden andere manieren vormgegeven kunnen zijn (het bestaan van vele soorten programmeertalen bewijst dat in feite ook). Vergelijk in dat kader overweging 45 uit het Infopaq-arrest: woorden op zichzelf zijn onbeschermd, maar "via de keuze, de schikking en de combinatie van deze woorden op een oorspronkelijke wijze kan de auteur uitdrukking aan zijn creatieve geest geven en tot een resultaat komen dat een intellectuele schepping vormt". Waarom zou je hiervoor "woorden" niet mogen lezen "computerfuncties"?
Welnu, waarom zou de in de SAS-taal geschreven (macro)code en de code waarin het (overkoepelende) programma dat SAS-taal kan uitvoeren wel beschermd zijn, maar de (abstracte) SAS-taal zelf onbeschermd zijn? Of als ik de vergelijking trekt met een bekende auteursrechtelijke uitspraak: waarom zou de selectie van een heleboel (op zichzelf objectieve) chemische reacties wel van auteursrechtelijk beschermingswaardige creativiteit kunnen getuigen (pdf), maar de selectie en vormgeving van (tot op zekere hoogte ook objectieve) programmafuncties niet? Het is afwachten of het Hof van Justitie dezelfde lijn gaat volgen als de A-G.
A-G: analyse software voor inlezen bestandsformaat mogelijk toegestaan
Vervolgens komt de vraag aan de orde of het SAS-bestandsformaat beschermd is en zo ja, of WPL inbreuk maakt op dat auteursrecht door software te schrijven die dezelfde bestanden kan inlezen.
Opvallend is allereerst dat de A-G de vraag of een bestandsformaat op zichzelf, in abstracto (dus de indeling van de gegevens), een auteursrechtelijk beschermd werk kan zijn in het geheel niet stelt noch beantwoordt. Die vraag zou volgens mij wel gesteld en beantwoord moeten worden, al was het maar omdat die vraag in feite in de vraag van de Engelse rechter ligt besloten.
Als ik de A-G goed begrijp (het staat er soms wat wollig), vraagt deze zich namelijk af of het stukje programmacode dat zorgt voor het inlezen en opslaan van gegevens in een bepaald bestandsformaat is te beschouwen als (onderdeel van) een computerprogramma. Die programmacode, door de A-G "interface" genoemd, kan volgens de A-G worden beschermd wanneer "de uitdrukkingswijze van de interface een wezenlijk deel van de uitdrukkingswijze van het computerprogramma vormt".
Wat hier precies mee wordt bedoeld is mij niet duidelijk. Ik vermoed, althans hoop, dat A-G niet meer heeft bedoeld te zeggen als: "de programmacode moet getuigen van voldoende creativiteit". Waarom de code die zorgt voor het opslaan en terug inlezen van bestanden blijk moet geven een wezenlijk onderdeel te zijn van de in het overkoepelende programma besloten liggende creativiteit, is mij echter niet duidelijk. Die eis wordt in het eerder genoemde Infopaq-arrest ook niet genoemd. Waarom zouden voor softwaremodule hogere eisen moeten gelden dan voor andere werken?
Wat hier ook verder van zij, volgens de A-G mag die programmacode voor het opslaan/inlezen van bestanden onder strikte voorwaarden worden gedecompileerd. Dat de A-G het inlezen van door derden ontwikkelde bestandsformaten schaart onder de decompilatieuitzondering vind ik opvallend.
Alleen een licentiehouder mag de decompilatie uitvoeren en alleen wanneer de decompilatie onmisbaar en noodzakelijk is om interoperabiliteit tot stand te brengen. In de woorden van de A-G:
Naar mijn mening zal de licentiehouder moeten bewijzen dat het absoluut noodzakelijk is om de code te reproduceren of de vorm daarvan te vertalen, teneinde de interoperabiliteit met de elementen van zijn eigen programma tot stand te brengen.
Dat is op zichzelf nog niet zo verrassend, want dit komt uit de tekst van de softwarerichtlijn. In de tekst van die decompilatieuitzondering staat echter bovendien letterlijk dat de met de decompilatie verkregen informatie niet mag worden gebruikt:
voor de ontwikkeling, productie of het in de handel brengen van een qua uitdrukkingswijze in grote lijnen gelijk programma
Daar lijkt hier toch sprake van te zijn: WPL heeft een programma ontwikkeld dat de bestanden van SAS een-op-een kan inlezen. De informatie die is verkregen over de bestandsformaten van SAS is juist gebruikt om dat concurrerende programma te ontwikkelen. Als die informatie is verkregen door decompilatie - dat is helemaal niet zeker overigens.... (maar dat is wel het kader waarin de A-G het antwoord giet...) - dan zou die compilatie toch juist volgens de tekst van de richtlijn niet zijn toegestaan? Het is ook hier dus afwachten hoe het Hof van Justitie hiermee om zal gaan.
Ten slotte
Tot zover deze eerste analyse. De conclusie van de A-G bevat nog wel enkele andere interessante overwegingen over de uitleg van de Softwarerichtlijn. Ook over de overwegingen die ik nu in een eeste analyse heb proberen te behandelen valt ongetwijfeld nog wel meer te zeggen. Deze komen mogelijk in een volgend bericht op deze weblog aan de orde.
