In zijn vonnis van 11 augustus heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Noord-Holland de voorgenomen stakingsacties van FNV tot en met 4 september verboden. Een opmerkelijke uitspraak, die naar mijn mening niet alleen maatschappelijk juist is maar ook juridisch klopt.
Oordeel voorzieningenrechter
De redenering van de rechter om enige vorm van collectieve werkonderbreking te verbieden tot en met 4 september bestaat uit de volgende argumenten:
- Hoewel er waarschijnlijk slechts een relatief beperkt aantal mensen zal deelnemen aan de acties (200 FNV-leden waren aanwezig op een ledenvergadering en 97% stemde voor het voeren van acties), is het aannemelijk geworden dat het ook werkwilligen (in ieder geval gedeeltelijk) onmogelijk zal worden gemaakt hun werk normaal voort te zetten. Het stilleggen van (slechts) één of meerdere schakels in het totale proces, waartoe de werkonderbreking zal leiden, zal het gevolg hebben dat het gehele werkproces wordt vertraagd dan wel opgeschort.
- Er is momenteel sprake van een enorme vakantiedrukte op de luchthaven (220.000 reizigers per dag).
- Hierdoor zal grote schade ontstaan: in ieder geval zullen een groot aantal passagiers en hun bagage stranden op Schiphol, in combinatie met het na-ijleffect daarvan en de reeds bestaande problemen met de bagage-afhandeling op Schiphol de afgelopen week.
- Met name de huidige terreurdreiging is een factor van belang. Hierdoor gelden thans op Schiphol extra veiligheidsmaatregelen. Het is, met de aanslag op de luchthaven van Zaventem nog vers op het netvlies, een feit van algemene bekendheid dat luchthavens bij uitstek het mikpunt kunnen zijn van terroristen. In tijden van terreurdreiging waarin gevoelens van onveiligheid de overhand hebben, is het laatste wat een luchthaven nu kan gebruiken, dat er extra commotie ontstaat ten gevolge van (aangekondigde) werkonderbrekingen die tot gevolg hebben dat passagiers en/of bagage op de luchthaven zullen stranden.
Staken: een sociaal grondrecht
De hiervoor weergegeven argumenten van de voorzieningenrechter passen bij de ruimhartige bevoegdheid van vakbonden om door middel van staking of andere collectieve acties aan de onderhandelingstafel tot afspraken te komen in het collectieve arbeidsvoorwaardenoverleg.
De enige uitzondering op het ruimhartige stakingsrecht is verankerd in artikel G van het Europees Sociaal Handvest (ESH). De werkgever (of een derde die eist dat de uitoefening van het recht op collectieve actie in een concrete situatie wordt beperkt of uitgesloten) moet aannemelijk maken dat sprake is van een maatschappelijk gezien dringende noodzaak hiertoe.
KLM en Schiphol voldoen hieraan, namelijk dat het door FNV ingezette stakingsmiddel op dit moment (gezien de vakantiedrukte en verhoogde veiligheidsrisico’s in verband met terreurdreiging op de luchthaven) maatschappelijk onaanvaardbaar is.
Deze beperking van het sociale grondrecht om te staken (in het kader van een arbeidsvoorwaardenconflict) past in het juridische systeem van het ESH (artikel 6 lid 4) en de hierop gebaseerde rechtspraak van de Hoge Raad. Zie mijn eerdere blog hierover van 29 juli 2015: Stakingsrecht: ESH en gezichtspunten (geen drempels vooraf).
Hoger beroep
FNV heeft gelijk aangekondigd hoger beroep in te stellen. Op de website van FNV staat dat dezelfde dag besloten was om in hoger beroep te gaan, door middel van een zogeheten turbo spoedappel. FNV voert onder andere aan dat de zogenaamde veiligheidsdriehoek (het Openbaar Ministerie, de gemeente Haarlemmermeer en de politie), die gaat over de veiligheid, nog nimmer een verbod heeft uitgevaardigd om actie te voeren bij KLM en Schiphol. Bij FNV staat veiligheid hoog in het vaandel. In voorbereiding op acties wordt het veiligheidsaspect altijd meegenomen en wordt hierover overleg gevoerd met de andere betrokken partijen. FNV vindt het niet toelaatbaar dat op voorhand verboden wordt de komende maand te staken.
Ik vind het onverstandig dat FNV onmiddellijk (dezelfde dag) een turbo-appel aankondigt in plaats van zich neerlegt bij de uitspraak van de voorzieningenrechter. Het gaat om een ordemaatregel van de rechter, gebaseerd op de stellingen van de partijen (FNV, KLM en Schiphol) in het geschil. Als FNV hierbij de genoemde instanties van de veiligheidsdriehoek wil betrekken, dan had zij dat in de procedure bij de rechter moeten doen.
Verder noemt FNV dat het geen simpel cao-conflict is maar een grotere strijd: “Het gevecht om de passagiers gaat KLM niet winnen door eindeloos door te gaan met bezuinigen op personeelskosten. Om de toekomst van KLM en de Nederlandse luchtvaart veilig te stellen, moeten we samen de strijd aanbinden tegen de oneerlijke concurrentie op Schiphol. Ook Schiphol, dat nu doet alsof het zo begaan is met het lot van KLM, zal haar verantwoordelijkheid moeten nemen en een halt toeroepen aan de oneerlijke concurrentie op onze nationale luchthaven.”
Indien FNV ervoor kiest dit argument te (gaan) voeren, dan vrees ik dat dit haar niet gaat helpen. FNV wordt gesteund door slechts 194 leden die acties willen voeren, afgezet tegen ongeveer 14.000 werknemers grondpersoneel van KLM, dit is 1,4%. De rechtmatige uitoefening van het grondrecht van het voeren van collectieve actie is ingebed in de doeltreffende uitoefening van het recht op collectief onderhandelen tussen KLM en de vakbonden. Het gaat hier niet om een maatschappelijk of politiek conflict. Bovendien verliest FNV uit het hoofd dat er nog vier andere vakbonden deelnemen aan het arbeidsvoorwaardenoverleg bij KLM over het sluiten van een nieuwe cao voor het grondpersoneel. Deze andere vier vakbonden nemen een ander standpunt in dan FNV en hebben in juli laten weten het eindbod van KLM in september neutraal te zullen voorleggen aan de leden. Het lijkt verstandiger hierop te wachten in plaats van op dezelfde dag turbo-appel in te stellen.
Via deze kennisportal zal ik u op de hoogte houden van de verdere ontwikkelingen rond de uitoefening van het stakingsrecht.