Uitwisselen Midi-files bestraft met 50.000 euro boete

De rechtbank Breda heeft in een vonnis van 25 juli 2012 een man die Midi-bestanden uitwisselde in een groep veroordeeld tot het betalen van een (contractuele) boete van 50.000 euro.

Verkoop van Midi-bestanden door Younique

Het betreft een geschil tussen Younique en een man (in het vonnis aangeduid met "D"). Younique is een professioneel productiebedrijf van Midi-bestanden (muziekbestanden). Younique verkoopt dergelijke Midi-bestanden via de website www.tmfonline.com voor bedragen tussen de € 7,95 en € 12,50 per bestand.

Uitwisseling van Midi-bestanden door man

De man die in het vonnis wordt aangeduid met "D." is al enkele jaren abonnee bij Younique. D. is daarnaast ook lid van een groep waarbinnen bestanden van Younique worden uitgewisseld. Binnen die groep zijn ten minste (maar waarschijnlijk meer) 109 MIDI-bestanden van Younique uitgewisseld. In het vonnis is hierover uitvoerige correspondentie na te lezen. Younique spreekt de man D. aan vanwege deze bestandsuitwisseling.

Midi-bestanden beschermd door Wet op naburige rechten

Younique stelt dat haar Midi-bestanden worden beschermd door het auteursrecht en/of de naburige rechten. De Midi-bestanden zouden volgens Younique zijn aan te merken als fonogrammen in de zin van artikel 1 sub c van de Wet op de naburige rechten. Dat de Midi-bestanden zijn aan te merken als fonogram en dat Younique die fonogrammen heeft gemaakt, is volgens de rechtbank allebei niet door D. weersproken. Het verbaast dan ook niet dat de rechtbank concludeert dat de Midi-bestanden beschermd worden als fonogram. De auteursrechtelijke grondslag wordt vervolgens onbesproken gelaten.

Er is al wel eerder aangenomen dat Midi-bestanden als "fonogram" worden beschermd door de Wet op de naburige rechten (zie o.m. Rb. Utrecht 7 mei 1997). Toch heb ik wel enige twijfel of dat helemaal juist is. Ook in de literatuur wordt genuanceerd geschreven over de vraag of een Midi-bestand wel altijd als fonogram heeft te gelden. Het zou interessant zijn geweest wanneer in deze procedure hierover wel een partijdebat was gevoerd.

Onder een fonogram wordt immers verstaan: "iedere opname van uitsluitend geluiden van een uitvoering of andere geluiden". Een Midi-bestand bevat echter geen opname(n) van geluiden, maar slechts (in de woorden van de feitelijke overwegingen in de uitspraak zelf) "instructies om geluid te produceren" (zie voor een uitgebreide beschrijving Wikipedia). Uit eigen ervaring (als fanatiek amateurmuzikant) weet ik ook dat een Midi-bestand op verschillende computers (zeer) verschillend kan klinken. Dat is ook logisch: de computer speelt niet een opname af (zoals een CD-speler doet), maar maakt zelf het geluid conform de specificaties in het Midi-bestand. De kwaliteit van de geluidskaart bepaalt daarmee hoe het bestand klinkt (dat is niet te vergelijken met het verschil tussen goedkope en duurdere CD-spelers). Laat ik het wat scherper stellen om mijn punt duidelijker te maken: als een Midi-bestand een fonogram is, dan zou ook de instructie aan een stemacteur die een tekst moet inspreken (bijvoorbeeld voor een luisterboek) als fonogram hebben te gelden. Evenals een Midi-bestand leidt ook een dergelijke instructie bij ieder hernieuwd gebruik steeds tot een ander eindresultaat (afhankelijk van de kwaliteit van de computer respectievelijk stemacteur). Ik vraag me dan ook af of het wel klopt dat Midi-bestanden door de WNR worden beschermd en of bescherming door de Auteurswet niet logischer was geweest. In de procedure is dit aspect echter onbetwist, dus tot zover dit uitstapje over de bescherming van Midi-bestanden. Terug naar de uitspraak.

Boeteclausule in algemene voorwaarden

Younique stelt in de procedure dat zij op grond van de toepasselijke algemene voorwaarden recht heeft op betaling van een boete van € 5.000,-- per overtreding per bestand. D. stelt in reactie daarop dat de algemene voorwaarden helemaal niet van toepassing zijn en voor zover ze dat wel zijn, de boete moet worden gematigd.

Younique stelt in dat kader onder meer dat bij het downloaden van een Midi-bestand ook steeds de algemene voorwaarden worden meegestuurd. Zij heeft dit aan de hand van schermafdrukken aan de rechtbank laten zien. D. stelt in reactie daarop volgens de rechtbank alleen maar dat hij het bestand "Agreement.pdf" niet heeft geopend (kennelijk is niet betwist dat het bestand te downloaden was, dat de inhoud klopte, etc.). Onder die omstandigheden oordeelt de rechtbank dat Younique voldoende mogelijkheid heeft geboden aan D. om kennis te nemen van de algemene voorwaarden. Dat de algemene voorwaarden ook van toepassing zijn, stond ook in de procedure al vast. D. is dus in principe gebonden aan de boeteclausule.

Opvallend is overigens wel dat kennelijk niet de vernietiging van de boeteclausule is ingeroepen. Het feit dat de boeteclausule bij consumentenovereenkomsten op de lijst van oneerlijke bedingen staat zou hiervoor mogelijk een grondslag hebben kunnen vormen.

Matiging boete door rechtbank

Contractuele boetes kunnen altijd op verzoek van de schuldenaar door de rechter worden gematigd (artikel 6:94 lid 1 BW). De rechter overweegt dan ook allereerst dat de (gebruikelijke) bepaling in de algemene voorwaarden waar staat dat de boete niet kan worden gematigd nietig is (artikel 6:94 lid 3 BW).

De rechtbank matigt de boete ook daadwerkelijk. Het onverkort toepassen van een boete van 5.000 per overtreding per bestand is de rechtbank kennelijk iets te gortig. Dat neemt niet weg dat de rechtbank een boete op zichzelf wel gerechtvaardigd vindt. Overwegingen daarbij zijn onder meer dat duidelijk is dat D. zeer waarschijnlijk veel meer dan 109 bestanden heeft uitgewisseld. Ook vindt de rechtbank het van belang dat van een boete een preventief signaal moet uitgaan, wat niet het geval is als de boete net zo hoog is als de oorspronkelijke prijs voor de uitgewisselde bestanden.

De rechtbank matigt de boete dan ook tot € 50.000,--. Daarmee wordt de contractuele boete fors verlaagd, naar ongeveer 10% van het oorspronkelijk overeengekomen bedrag (€ 458,72 per bestand, in plaats van € 5.000 per bestand). Niettemin een fors bedrag voor een natuurlijk persoon die (naar eigen zeggen) slechts AOW ontvangt.

Geen verplichte opgave gegevens

Opvallend is verder dat de rechtbank de vordering tot opgave van gegevens over de uitwisseling van de Midi-bestanden afwijst. Volgens de rechtbank zou Younique geen belang meer hebben bij die vordering. Dit kan ik niet zo goed plaatsen. De rechtbank neemt immers eerder in het vonnis aan dat aannemelijk is "dat de inbreuk omvangrijker is dan de door D. erkende verkoop (...) van 109 midi-files" en ook dat D. "in ieder geval aan drie andere personen" heeft geleverd. Het belang van Younique om meer informatie te krijgen over die verdere inbreukmakende handelingen lijkt mij daarmee gegeven. Het vonnis bevat echter geen nadere motivering voor deze afwijzing. Het is daarmee gissen waarom de rechtbank deze vordering heeft afgewezen.