Gewichtige redenen
Het weigeren van het verlenen van zorg aan een patiënt of cliënt wordt juridisch geduid als het niet aangaan van een zorgovereenkomst of het niet aangaan van een behandelingsovereenkomst. Als een cliënt zich voor zorg of behandeling wendt tot een zorginstelling kan de instelling een zorgovereenkomst of behandelingsovereenkomst niet zomaar weigeren. Een cliënt die zorg nodig heeft, bevindt zich immers in een afhankelijke positie. Op de instelling rust een zorgplicht om – behoudens gewichtige redenen – de overeenkomst aan te gaan. Wanneer zorg mag worden geweigerd is onder meer uitgewerkt in het Voorschrift Zorgtoewijzing 2023 (paragraaf 6.2) van Zorgverzekeraars Nederland (welk voorschrift onderdeel de contractuele afspraken van de Wlz-zorgaanbieders met het zorgkantoor) en in de KNMG-richtlijn ‘Niet aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst’ 2021 (hoofdstuk 2 en hoofdstuk 4). Hoewel de laatstgenoemde KNMG-Richtlijn eigenlijk alleen van toepassing is op artsen, zien we dat rechters richtlijnen van de KNMG ook veel breder toepassen in de cure en care sector. Daarom is het voor alle zorgaanbieders relevant om ook voor deze KNMG-Richtlijn oog te hebben.
Voorbeelden van gewichtige redenen
Wanneer kan dan worden gezegd dat een zorgaanbieder gewichtige redenen heeft om te weigeren een cliënt of patiënt in zorg te nemen? Dit hangt sterk af van de omstandigheden van het geval. Wij raden daarom altijd aan om voorafgaand aan een zorgweigeringsbeslissing een jurist of advocaat gezondheidsrecht te raadplegen.
Het Voorschrift Zorgtoewijzing 2023 en de KNMG-richtlijn geven wel een aantal voorbeelden van gewichtige redenen die als handvat kunnen worden gebruikt bij een eerste beoordeling of zorg in een specifiek geval kan worden geweigerd.
Zo kan een zorgaanbieder onder meer weigeren om zorg te verlenen indien:
- de aard of omvang van de zorgvraag van de cliënt of patiënt de expertise of mogelijkheden van de zorgaanbieder te buiten gaat, waardoor de zorgaanbieder niet de vereiste kwaliteit van zorg kan leveren;
- door eerdere ervaringen met de patiënt of cliënt bij voorbaat een vertrouwensbasis voor de behandelingsovereenkomst of zorgovereenkomst ontbreekt, waardoor in redelijkheid niet van de zorgaanbieder gevergd kan worden om de cliënt of patiënt in zorg te nemen; of
- anderszins sprake is van aanzienlijk belang, meestal organisatorisch van aard, om de behandelingsovereenkomst of zorgovereenkomst niet aan te gaan. Voorbeelden hiervan zijn: de geografische (reis)afstand tussen patiënt of cliënt en zorgaanbieder is te groot om adequate zorg te kunnen bieden of er is onvoldoende (personele) capaciteit om de patiënt of cliënt in zorg te nemen.
Omdat sprake moet zijn van een gewichtige reden, is niet elke onheuse gedraging van de patiënt of cliënt voldoende om te kunnen besluiten geen behandelingsovereenkomst of zorgovereenkomst aan te gaan. Deze lat ligt nóg hoger in de situatie waarin het gaat om weigering vanwege het gedrag van de familie of een vertegenwoordiger. Een conflict met de familie kan namelijk alleen in uitzonderlijke situaties reden zijn om zorg te weigeren, zo blijkt ook uit de rechtspraak. Van zo’n situatie kan sprake zijn (i) bij zodanig ernstig grensoverschrijdend gedrag dat het in zorg nemen van de cliënt of patiënt niet van de zorginstelling kan worden gevraagd of (ii) de verhoudingen zo ernstig verstoord zijn dat de zorginstelling herstel van de vertrouwensrelatie uitgesloten acht en andere oplossingen hebben gefaald. Daarbij zal het ontbreken van een vertrouwensrelatie wegens eerdere ervaringen minder snel aan de orde zijn indien er binnen een zorginstelling meerdere zorgverleners werkzaam zijn die de zorg kunnen overnemen.
Zorgvuldigheidseisen
Mocht er gewichtige redenen zijn om de zorg aan een patiënt of cliënt te weigeren, dan gelden daarbovenop strenge zorgvuldigheidseisen. Zo moet een voorgenomen weigering van zorg schriftelijk worden medegedeeld aan de cliënt of patiënt. Ook moet een zorgaanbieder in het geval van Wlz-zorg bij het zorgkantoor een specifieke zorgweigeringsprocedure doorlopen, zo volgt uit het Voorschrift Zorgtoewijzing 2023. Verder heeft een zorgaanbieder onder omstandigheden de plicht om toch medisch noodzakelijke hulp te verlenen totdat er een andere zorgaanbieder is gevonden die de patiënt of cliënt in zorg neemt. Het is daarom goed om ook over deze zorgvuldigheidseisen advies in te winnen bij een jurist of advocaat gezondheidsrecht die kan beoordelen aan welke zorgvuldigheidseisen een specifieke zorgweigeringscasus dient te voldoen.
Heeft u vragen over zorgweigering of vraagt u zich af of u in een concrete casus de zorg aan een cliënt of patiënt mag weigeren? Of wilt u graag anderszins juridische bijstand bij een zorgweigeringsprocedure? Neemt u vooral contact met ons op.
Wilt u bovendien meer informatie in welke gevallen u zorg aan een cliënt of patiënt kunt beëindigen? Lees dan ons blog over zorgbeëindiging.
