Even geduld aub...
Gids in de wereld van de Zorg
Bij governance gaat het om regels, cultuur en gedrag – en voor een groot deel om juridisch nog onontgonnen terrein. Door de adviespraktijk met wetenschap te combineren leveren de advocaten van Dirkzwager meerwaarde aan de cliënten, en een bijdrage aan de rechtsvorming op dit gebied.
Governance is de term voor de manier waarop bestuurders en toezichthouders hun werk doen of zouden moeten doen. Vaak gaat het dan om semipublieke organisaties zoals ziekenhuizen en andere zorginstellingen, woningcorporaties, scholen en culturele instellingen.
‘De governancepraktijk van Dirkzwager draait met name om adviseren, en minder om procederen’, zegt Louis Houwen, advocaat ondernemings- en gezondheidsrecht en partner bij Dirkzwager. ‘Vroeger ging het vooral om praktische juridische zaken zoals de organisatiestructuur en de inrichting van het toezicht, maar daar is tegenwoordig een hoop bij gekomen.’ Bijvoorbeeld de aandacht voor boardroom dynamics. ‘Denk aan gedrag, integriteit en de sociale aspecten van bestuur en toezicht’, zegt Charlotte Perquin-Deelen, advocaat ondernemingsrecht. ‘Hoe werken we samen, hoe gaan we met elkaar om? Hoe worden beslissingen genomen, kent iedereen zijn verantwoordelijkheden en bevoegdheden? Daarbij is het perspectief niet strikt juridisch, maar ook gedragswetenschappelijk en ethisch.’
Die aandacht voor gedragsnormering en cultuur in het semipublieke domein is de afgelopen jaren ontstaan na een reeks geruchtmakende incidenten rond wanbeleid en faillissementen van zorginstellingen en woningcorporaties. Houwen: ‘Integriteit en belangenverstrengeling zijn belangrijke aandachtspunten. Het zit ingewikkelder in elkaar dan je zou denken, omdat bijvoorbeeld ook de schijn van ongewenste belangenverstrengeling vermeden moet worden. Met complexe organisatie- en concernstructuren of meervoudige samenwerkingsverbanden kun je ongemerkt al in de gevarenzone komen.’ De governance-regels en het ondernemingsrecht in het semipublieke domein zijn sterk in ontwikkeling; inmiddels vallen ook financiële verslaglegging, duurzaamheid en diversiteitsbeleid onder governance. Perquin: ‘Ook adviseren we over de samenstelling en profielschetsen van besturen en raden van toezicht. Essentieel is dat er meerdere perspectieven in zo’n bestuur vertegenwoordigd zijn en dat de mogelijkheid van tegenspraak, of op zijn minst een andere visie, georganiseerd is.’
Juist omdat het gebied van governance zo in beweging is, is er nog veel juridisch onontgonnen terrein waar Dirkzwager zich op begeeft. ‘We dragen bij aan de rechtsvorming op dit gebied’, zegt Houwen. ‘Bijvoorbeeld door mee te schrijven aan de modelstatuten voor beroeps- en brancheverenigingen, die door veel zorginstellingen worden gebruikt. En aan de governancecodes die sectoren opstellen, zoals de Governance Code Cultuur en de Governancecode Zorg. En doordat we allebei actief zijn met dit onderwerp in de wetenschap.’
Houwen is bijzonder hoogleraar private-public governance bij TIAS School for Business and Society van Tilburg University, en Perquin is onderzoeker en universitair docent aan het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht van de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Het heeft een belangrijke meerwaarde voor onze cliënten dat we naast de adviespraktijk ook werkzaam zijn in de wetenschap’, zegt Houwen. ‘We passen niet alleen juridische kennis toe, maar máken die ook. Die benadering is denk ik wel uniek voor Dirkzwager.’
Naast rechtsvorming is er ook de praktische kant. Perquin is initiatiefnemer van Facet7: een wetenschappelijk gefundeerde evaluatietool voor bestuurders en toezichthouders. ‘Goede governance vereist dat zij geregeld hun eigen functioneren evalueren. Facet7 helpt daarbij, met digitale vragenlijsten, gesprekken met een multidisciplinair team van specialisten van Dirkzwager en een rapportage met concrete handvatten voor verbetering.’
Facet7 is ook een goed voorbeeld van hoe de dienstverlening van Dirkzwager op het gebied van governance zich niet beperkt tot alleen de juridische vragen. ‘Dat is het fascinerende van de boardroom dynamics’, zegt Perquin. ‘Er is de toepassing van de wet, en er is de uitwerking in de praktijk. Soms heb je alles netjes geregeld en voldoe je aan alle wettelijke verplichtingen, maar kunnen er toch problemen ontstaan vanwege de organisatiecultuur, menselijk gedrag of gebrek aan vertrouwen. Je kunt ethisch gedrag vaak niet afdwingen met regeltjes.’
Dat is een verrassend standpunt voor een jurist? Perquin: ‘Ik ben dan ook niet alleen jurist. Ik ben ook cognitiefilosoof, en geïnteresseerd in hoe mentale factoren en ons onderbewustzijn doorwerken in besluitvorming.’ Perquins proefschrift over deze materie lag aan de basis van de ontwikkeling van de evaluatietool Facet7.
Ook Houwen noemt de multidisciplinaire kant van het vak. ‘De oplossing is niet alleen juridisch, en ook niet alleen organisatorisch, maar zit vooral ook in het gedrag en de cultuur van een organisatie. Vaak reageert de politiek op incidenten door met meer regels te komen. Ik noemde dat al eens de “toezichtspandemie”. Maar er zijn nu al veel juridische instrumenten, die in de praktijk breder ingezet kunnen worden.’
Juist door al die facetten zijn Perquin en Houwen zo gefascineerd door vraagstukken rond governance. ‘Ik vind het innovatieve en creatieve karakter van ons werk heel aantrekkelijk’, zegt Houwen. ‘Je levert een bijdrage aan de rechtsontwikkeling en aan relevante maatschappelijke discussies.’ Perquin: ‘Het gaat over hoe mensen met elkaar omgaan, hoe je dat goed kan inrichten. Hoe je onderling vertrouwen creëert, juist bij organisaties die een cruciale rol in de samenleving hebben. Dat zijn heel fundamentele zaken.’
