Twee mediators begeleidden een echtscheiding. Ze hadden alles kunnen regelen, maar de verhuisvraag
bleek onoplosbaar. Daarop kreeg ik de vraag of ik vanuit de rechtbank daar snel en laagdrempelig
een antwoord op kon geven. Ik zei: dat zou ik heel graag doen, maar dat kost meer tijd.” Dit verzoek was
voor projectleider Frans van Arem de aanleiding om met de uitwerking van deelgeschillenrecht aan de slag
te gaan. Op 15 maart 2021 ging het pilotproject deelgeschillenrecht in familiezaken officieel van start.
Begin juli ontving de rechtbank een eerste aanvraag voor een gesprek. Het begin van een nieuwe vorm van
rechtspraak in familiezaken: laagdrempelig, snel én betaalbaar.
Gelijk of geluk
Anne Roodenburg: “Een reguliere procedure in familiezaken vergt veel handelingen en tijd. Je bent snel drie tot zes maanden verder. Wij willen de mogelijkheid creëren dat mensen zonder al die formele voorbereidingen een deelonderwerp over hun scheiding aan ons kunnen voorleggen. Zodat ze vrijwel meteen met ons in gesprek kunnen.” Frans: “In dat gesprek staan de gemeenschappelijke belangen voorop, niet het gelijk krijgen. Ik vraag de partijen: ‘Wil je gelijk of wil je geluk?’.
Onze wens is na het gesprek tot een door de partijen zelf gevonden oplossing te komen die recht doet aan alle belangen. Lukt dat niet, dan is het wenselijk om tot een vorm van bindend advies te komen. Een eindoplossing voor één onderwerp, zonder allerlei mogelijkheden van hoger beroep.”
Doorzettingsmacht
Ineke Meuwese: “Voordeel is dat de rechter bevoegd is daar een klap op te geven, een notaris, advocaat of mediator is dat niet. Stel je zit om de tafel met een stel dat de boedel moet verdelen. De één zegt: ik krijg nog geld van jou, want ik heb mijn erfenis in ons huis gestopt. De ander is het daar niet mee eens. Dan begint het
gebakkelei en lopen de onderhandelingen vast. Als de rechter dat punt snel oplost, kunnen de partijen weer verder.” Frans: “Wij stellen meestal geen slimmere vragen dan advocaten, notarissen of mediators. Maar als rechter heb je die doorzettingsmacht en dat maakt het verschil. Dan komen we in de rol van beslisser soms toch tot een bemiddeling die zij niet hebben kunnen bewerkstelligen.”
Eigen verhaal
Frans : “We proberen eerst tot een schikking te komen. Pas als dat niet lukt, gaan wij over tot beslissen. Binnen twee weken vindt het gesprek plaats. Als we er niet uitkomen, hebben we na één week de beslissing over het besproken punt geformuleerd. Dat betekent een maximum van drie weken. Tenzij de rechter nog meer informatie vraagt.” Bij de rechter gaat het erom dat partijen zelf hun verhaal vertellen. “Bij een normale zitting schrijven advocaten namens de partijen uitgebreid hun standpunt op. Dat is nu niet de bedoeling. De partijen mogen alleen een kernachtige samenvatting geven van het punt dat ze aan de rechter gaan voorleggen. Wij rechters willen niet vooraf al een beeld van de zaak hebben, maar er zo open mogelijk instaan en ervoor zorgen dat de partijen verder met elkaar in gesprek gaan. Daarom volgen we in deze pilot ook een extra opleiding in mediation-technieken.”
Hobbeltjes in de wet
Naast een snellere toegang tot de rechter, zijn de kosten voor de partijen aanzienlijk lager dan bijvoorbeeld de kosten van een scheiding. De griffiekosten bijvoorbeeld zijn slechts 85 euro, dat bedrag kunnen de partijen samen delen. Frans: “Maar let wel: deze mogelijkheid komt níet in de plaats van de reguliere procedure. Het is een
extra service, naast wat er al is.” Anne: “We proberen zo laagdrempelig mogelijk te zijn, maar de wet werpt toch een paar hobbeltjes op. Een deel van de geschillen kan via de deelgeschillenrechter/ kantonrechter
van artikel 96 Rechtsvordering verlopen.
Dat betreft alle zaken waarbij geen kinderen zijn betrokken. Dan kan iedereen zich via een advocaat, mediator of notaris voor een deelgeschil aanmelden. Zonder beperkingen. Frans: “Zijn er wél kinderen bij de zaak betrokken, zoals bij omgangsafspraken, alimentatie of verhuizing, dan loopt het deelgeschil via het familierecht, Burgerlijk Wetboek 1. Die wet vereist dat er een advocaat bij betrokken is. Dus als mediators een situatie met kinderen tegenkomen, moeten ze daar alsnog een advocaat bij betrekken die namens de partijen het verzoek indient.” Anne: “Er geldt overigens wel een geografische beperking voor deze pilot: één van beide partijen moet op het moment van indienen van het aanmeldingsformulier in het arrondissement Gelderland wonen.”
Innovatieve rechtspraak
Ineke: “ik denk dat notarissen, advocaten en mediators al heel veel zaken hebben die zich voor een deelgeschil lenen, maar nog niet weten dat deze pilot bestaat. Dirkzwager denkt graag mee en wil helpen om deze pilot voor het voetlicht te brengen. Wat vooral mooi is aan dit project, is dat het de innovatieve kracht van de rechtsspraak toont. Rechtbank Gelderland durft van de gebaande paden af te wijken, zodat de rechtspraak meer aansluit op de behoeften van de burgers.”
Frans: “Het was bijzonder te merken dat de Raad van de Rechtspraak al budget voor dit project had, nog vóórdat de randvoorwaarden wist. De Raad stimuleert laagdrempelige rechtspraak. Daarvoor hebben we ook de Experimenteerwet. Tegelijkertijd moeten we onze positie als rechtsspraak natuurlijk in de gaten blijven houden,
vandaar die juridische combinatie van deels werken als kantonrechter en deels als familierechter.”
Meer informatie?
Advocaten, notarissen en mediators (alleen MfN-leden) kunnen samen met hun cliënten een aanvraag indienen via een speciaal formulier. Een brochure ‘Deelgeschillenrechter in familiezaken’ en een uitgebreide toelichting zijn te vinden op www.rechtspraak.nl van rechtbank Gelderland.
