“Iets bijdragen aan de zorg is mooi, omdat je echt iets doet voor mensen.” Het enthousiasme straalt ervan af, als Hanna Zeilmaker over Hart voor Vrouwen begint. “Ik vind het geweldig dat ik met mijn juridische expertise mijn steentje kan bijdragen aan Hart voor Vrouwen. Normaal richt ik mij op overheid- en vastgoedgerelateerde zaken. Dan is het toch prachtig, dat ik in mijn loopbaan ook met zoiets aan de slag kan?
Heel bijzonder ook dat Angela Maas deze stichting voor onderzoek voor vrouwen met hart- en vaatziekten heeft opgericht. Ik vind het fascinerend, dat iemand in zijn leven zo’n mooi doel nastreeft: de gezondheidszorg voor vrouwen verbeteren.”
Mannenwereld
“Dat heb ik niet aan het begin van mijn loopbaan zo bedacht, hoor. Het is zo gegroeid,” reageert professor Angela Maas. “Tijdens mijn studie geneeskunde in de jaren ‘70 in Groningen was ik wel al met vrouwen in de maatschappij bezig. Ik bezocht ‘femsoc’-praatjes, feministisch-socialistische vrouwenpraatgroepen over het lot van de huisvrouw. Cardiologie heb ik gekozen omdat ik het een stoer mannenvak vond.” En dat heeft ze geweten, want die stoere mannen dwarsboomden haar carrière nogal eens. Er mocht in de jaren ’80 bijvoorbeeld slechts één vrouw in opleiding binnen de maatschap (‘de excuus-Truus’) en als vrouwelijk specialist met kinderwens werd ze jarenlang gepasseerd voor een fulltime functie. Op alle belangrijke posities zaten mannen. “Ik zie wel een parallel met de advocatuur,” valt Hanna haar bij. “Ik was jarenlang de enige vrouwelijke vennoot op ons kantoor in Nijmegen. Dan ben je bij bepaalde discussies in feite een roepende in de woestijn. Nu zijn vrouwen nog steeds in de minderheid, maar wordt er gelukkig wel meer gestuurd op inclusie en diversiteit.”
Cardiofeminist
In haar praktijk zag Angela Maas steeds weer vrouwen met klachten die ze niet kon verklaren. “Ze vroegen mij: ‘Wat mankeer ik toch?’, maar ik had de antwoorden gewoon niet. Die patiënten hebben me wakker geschud. Mannelijke cardiologen vonden die vrouwen maar lastig. Het percentage mannelijke deelnemers aan cardiologisch onderzoek bij hartinfarcten was 78%. We wisten niets van specifieke vrouwenklachten.”
In 1991 verscheen een eerste medische publicatie over vrouwen met hart- en vaatklachten. Angela Maas: “Ik raakte geïntrigeerd door oestrogenen en bloedvaten en zocht een promotieplaats, maar werd steevast naar gynaecologie doorverwezen.” Het keerpunt was een wereldwijd hart- en vaatonderzoek in 26 landen met 10.000 vrouwelijke patiënten. “Een oud-collega heeft mij in het zadel geholpen als landelijk coördinator. Dat gaf een enorme spinoff: ik kon een netwerk opbouwen, eindelijk dat proefschrift schrijven en ik kreeg bekendheid als landelijk deskundige. Al met al was het een hele struggle, voor zowel de positie van de vrouwelijke cardiologisch patiënt als voor de vrouwelijke cardiologen. Vandaar dat ik mijzelf ook wel cardiofeminist noem. In Nederland gaat het inmiddels wel beter. Tegenwoordig zet ik mij via Women as One in voor de promotie van vrouwelijk medisch talent over de hele wereld.”
Oprichting onderzoeksfonds
Wat veel mensen zich niet realiseren: hart- en vaatziekten zijn onder vrouwen doodsoorzaak nummer 1. Elke dag overlijden hieraan meer vrouwen dan mannen, 57 tegen 50 patiënten. De stichting stimuleert multidisciplinair onderzoek, om verbanden tussen hart- en vaatziekten met andere organen en externe factoren bij vrouwen aan het licht te brengen. “Ik gaf lezingen door het hele land en schonk de ontvangen cheques aan de Hartstichting. Totdat ik bedacht: dat kan ik ook voor een eigen onderzoeksfonds speciaal voor vrouwen doen. Dat heb ik opgepakt samen met de manager cardiologie van het Radboudumc en nu voorzitter van de stichting, Lonneke van Reeuwijk.” Veel (vrouwen)organisaties, maar ook particuliere patiënten doneren aan de stichting. Er worden allerlei grote en kleine activiteiten georganiseerd: vrouwen halen geld op binnen hun netwerk of een vrouwelijke patiënt fietst gesponsord de Alpe d’Huez op. Angela Maas geeft zeer regelmatig betaalde lezingen en van haar boek Hart voor Vrouwen gaat de hele opbrengst naar de stichting.
Hanna Zeilmaker is sinds 2020 bestuurslid en verleent juridische bijstand. “De bedoeling is dat het fonds van Hart voor Vrouwen wordt ondergebracht bij het overkoepelende Radboudfonds. Ik houd daarbij in de gaten dat de positie van het fonds Hart voor Vrouwen, met name de zeggenschap over het doel en de bestedingen, voor de stichting blijft gewaarborgd.”
Vrouwenpatroon
Wat is nu het wezenlijke verschil tussen hart- en vaatziekten bij mannen en die bij vrouwen? Angela Maas: “Kernthema is dat de veroudering van bloedvaten en de hartspier bij vrouwen volgens een ander patroon gaat, dan we bij mannen gewend zijn. We hebben ons de afgelopen decennia vooral gericht op het oplossen van vernauwingen in de grote kransvaten. Dotteren, stents, bypasses; het is allemaal geënt op het mannenpatroon. Maar vrouwen krijgen op veel latere leeftijd last van dit soort aderverkalking dan mannen, zo rond de 70-75 jaar.
We weten nu dat we bij vrouwen van tussen de 40 en 70 jaar niet naar vernauwingen moeten zoeken, maar andere testen moeten gebruiken voor de juiste diagnose. Dat heeft onder andere met het ontstekings- en afweersysteem te maken. Na de overgang verandert het afweersysteem van vrouwen. Oestrogenen zijn betrokken bij het elastisch en soepel houden van de bloedvaten. Dus zie je bij vrouwen op oudere leeftijd dat die bloedvaten stijver worden dan bij mannen en ook de hartspier wordt veel stugger. Dat leidt weer tot een andere vorm van hartfalen dan bij mannen. Zo zijn er allerlei accentverschillen. Alleen zit die kennis nog onvoldoende in de systemen van cardiologen en zelfs in de leerboeken is dit niet opgenomen. Of soms in een kleine alinea: ‘heartdisease in subpopulations’.” Hanna Zeilmaker, verbaasd: “En dan zijn wij vrouwen een ‘subpopulat on’? Nou, ja! Daar moeten twee hoofdstukken staan: De vrouw. De man. Klaar!”
De strijd is dus nog niet helemaal gestreden. Angela Maas: “Dat is de reden dat ik pleit voor meer vrouwelijke bestuurders. Geef vrouwen een betere positie in de gezondheidszorg en dan komen onderwerpen als women’s health en gender equality vanzelf op de agenda. Vrouwen interesseren zich daarvoor. Hanna Zeilmaker: “Klopt. Je ziet dat mannen aan de top vanuit een heel ander perspectief beslissen dan vrouwen. Dat is ook helemaal niet raar, maar het gaat uiteindelijk natuurlijk om beleid en besluitvorming vanuit een divers perspectief.” Eensgezind: “Er moet nu echt een versnelling komen. In de zorg, maar ook daarbuiten.”
