In dit artikel bespreken we drie veelvoorkomende gezinssituaties bij DGA’s, met aandacht voor de juridische en fiscale aspecten die in elke situatie relevant kunnen zijn:
- Ongehuwd samenwonend zonder samenlevingscontract en testament
- Gehuwd zonder kinderen zonder huwelijkse voorwaarden en testament
- Gehuwd met een eerste kind zonder huwelijkse voorwaarden en testament
Ongehuwd samenwonend zonder samenlevingscontract of testament
U woont samen met uw partner, maar bent niet gehuwd en heeft ook geen samenlevingscontract of testament opgesteld. Uw vermogen bestaat volledig uit de aandelen in uw eigen BV. Financieel gaat het goed en u kunt uw gezin goed onderhouden. Uw partner heeft echter een beperkt inkomen en is in zekere mate afhankelijk van uw inkomen en vermogen.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA tijdens het leven
Juridisch
- U bent de enige aandeelhouder en heeft volledig zeggenschap binnen de onderneming.
- U bent volledig gerechtigd tot de winsten en de waardeontwikkeling van de BV.
- Uw partner heeft geen enkele aanspraak op het vermogen of de winst van de BV.
Fiscaal
- U wordt aangemerkt als aanmerkelijkbelanghouder (u bezit direct of indirect ten minste 5% van de aandelen).
- Dividenduitkeringen en voordelen die worden behaald bij de vervreemding van aandelen (vervreemdingsvoordelen) worden uitsluitend bij u belast in box 2 van de inkomstenbelasting en niet bij uw partner.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA bij beëindiging van de relatie
Juridisch
- U behoudt de volledige zeggenschap binnen de onderneming en blijft volledig gerechtigd tot de winsten en de waardeontwikkeling van de BV.
Fiscaal
- De beëindiging van de relatie heeft geen directe fiscale gevolgen in box 2 van de inkomstenbelasting.
- Financiële bijdragen aan uw ex-partner worden in principe aangemerkt als schenkingen en zijn belast tegen 30% tot 40%.
- Alleen in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld bij een morele verplichting, kunnen deze financiële bijdragen vrijgesteld van schenkbelasting.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA bij overlijden
Juridisch
- Zonder testament en/of samenlevingscontract verkrijgt uw partner niets uit uw vermogen.
- De aandelen in uw BV gaan over op uw wettelijke erfgenamen: uw ouder(s), broer(s) en/of zus(sen).
Fiscaal
- Bij overlijden wordt u geacht uw aandelen te hebben vervreemd: het verschil tussen de werkelijke waarde en de verkrijgingsprijs wordt in principe belast in box 2 van de inkomstenbelasting.
- Op verzoek en onder voorwaarde kan de doorschuifregeling in de inkomstenbelasting (DSR) worden toegepast, zodat de belastingheffing in box 2 wordt uitgesteld.
- Als er wel (deels) belastingheffing in box 2 is verschuldigd, kunnen erfgenamen op verzoek onder voorwaarden binnen twee jaar een onbelaste dividenduitkering doen: het zogenoemde 'overlijdensdividend' of 'superdividend'.
- Over de waarde van de verkregen aandelen zijn de erfgenamen daarnaast erfbelasting verschuldigd. De verschuldigde belasting in box 2 vormt een schuld van de nalatenschap en verlaagt daarmee de grondslag voor de erfbelasting.
- Op verzoek en onder voorwaarden kan de bedrijfsopvolgingsregeling in de schenk- en erfbelasting (BOR) worden toegepast, waardoor (een groot deel van) de verkrijging is vrijgesteld van erfbelasting.
- Los van het feit dat het voor de onderneming doorgaans onwenselijk is dat de aandelen in uw BV versnipperd terechtkomen bij uw ouder(s), broer(s) en/of zus(sen), is dit ook fiscaal doorgaans ongunstig met het oog op de toepassing van de BOR.
Voor meer informatie over de DSR in de inkomstenbelasting en BOR in de schenk- en erfbelasting verwijzen wij u graag naar onze volgende artikelen:
- 'Fiscale regelingen bij bedrijfsopvolging: BOR en DSR'.
- 'Tijdig starten met bedrijfsopvolging: het belang van een gestructureerd tijdspad voor de BOR'.
Wanneer bent u als samenwonende DGA fiscaal partner?
Het kwalificeren als 'fiscaal partner' kan verschillende fiscale voordelen opleveren.
Schenk- en erfbelasting
- Bij een verkrijging via schenking of erfenis van of door een fiscaal partner geldt het lage tarief in de schenk- en erfbelasting (10%-20%).
- Fiscale partners hebben bij een verkrijging via erfenis een ruime vrijstelling voor de erfbelasting van € 804.698 in 2025.
Let op:
- Ongehuwd samenwonenden zonder (notarieel) samenlevingscontract worden voor de schenk- en erfbelasting pas als fiscaal partner aangemerkt na minimaal vijf jaar onafgebroken gezamenlijke inschrijving op hetzelfde woonadres in de Basisregistratie Personen (of een vergelijkbare buitenlandse registratie).
- Met een notarieel samenlevingscontract met wederzijdse zorgplicht geldt deze termijn niet.
-
- Voor de erfbelasting is dan de relevante periode zes maanden voorafgaand aan het overlijden.
- Voor de schenkbelasting is dan de relevante periode twee jaar voorafgaand aan de schenking.
-
Inkomstenbelasting
- Fiscale partners kunnen gezamenlijk aangifte doen en bepaalde inkomsten en aftrekposten onderling verdelen, waardoor de gezamenlijke belastingdruk kan worden geoptimaliseerd.
Let op:
- Voor de inkomstenbelasting geldt een ruimere definitie van fiscaal partnerschap dan voor de schenk- en erfbelasting.
- Ongehuwd samenwonenden zonder (notarieel) samenlevingscontract die op hetzelfde woonadres staan ingeschreven in de Basisregistratie Personen, kunnen onder verschillende omstandigheden kwalificeren als fiscaal partner.
-
- Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer uit de relatie een kind is geboren of de partners samen een eigen woning bezitten en daarin wonen.
-
Gehuwd zonder kinderen zonder huwelijkse voorwaarden en testament
Na een periode van ongehuwd samenwonen besluiten jullie te gaan trouwen. Jullie kiezen ervoor geen huwelijkse voorwaarden op te stellen. Daarnaast hebben jullie ook geen testament laten opstellen.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA tijdens het leven
Juridisch
Als u bent gehuwd zonder huwelijkse voorwaarden is uw huwelijksdatum van belang
Huwelijken vóór 1 januari 2018
- Bij huwelijken zonder huwelijkse voorwaarden geldt de algehele gemeenschap van goederen.
- Dit betekent dat al uw bezittingen en schulden, inclusief de aandelen in uw BV, gemeenschappelijk eigendom zijn.
- Voor u betekent dit dat de aandelen die u vóór het huwelijk in eigendom had in de huwelijksgemeenschap vallen, tenzij u kunt aantonen dat deze aandelen zijn verkregen via erfenis of schenking met een 'uitsluitingsclausule'.
Huwelijken vanaf 1 januari 2018
- Bij huwelijken zonder huwelijkse voorwaarden geldt de beperkte gemeenschap van goederen.
- Privévermogen (zoals vermogen opgebouwd vóór het huwelijk of verkregen via erfenis of schenking) blijft buiten de huwelijksgemeenschap. De erflater/schenker kan bepalen dat de erfenis/schenking wel in de huwelijksgemeenschap valt. Bezittingen en schulden die u tijdens het huwelijk verkrijgt of aangaat, vallen wel in de huwelijksgemeenschap.
- Voor u als DGA betekent dit dat de aandelen in uw BV, die u vóór het huwelijk privé in eigendom had, privévermogen blijven. Dit geldt in beginsel ook bij de uitgifte van nieuwe aandelen: stort u deze vol met privévermogen, dan behoren de nieuwe aandelen tot het privévermogen. Gebruikt u echter gemeenschapsgelden voor de volstorting, dan behoren de nieuwe aandelen tot de huwelijksgemeenschap.
Fiscaal:
- Door het huwelijk kwalificeert u automatisch als fiscaal partner voor de schenk- en erfbelasting en inkomstenbelasting.
- Voor de aandelen in uw BV is het bepalend of deze binnen of buiten de huwelijksgemeenschap vallen:
-
- Buiten de huwelijksgemeenschap: uw partner wordt niet aangemerkt als aanmerkelijkbelanghouder.
- Binnen de huwelijksgemeenschap: uw partner wordt wel aangemerkt als aanmerkelijkbelanghouder. Dit maakt het mogelijk om het inkomen uit aanmerkelijk belang (dividenduitkeringen of vervreemdingsvoordelen) te verdelen, waardoor het lage box 2 tarief (24,5% tot een bedrag van € 67.804 in 2025) tweemaal kan worden benut.
-
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA bij beëindiging van de relatie
Juridisch
De huwelijksgemeenschap wordt ontbonden bij indienen van het echtscheidingsverzoek bij de rechtbank. Het gemeenschappelijke vermogen moet dan worden verdeeld.
Huwelijken vóór 1 januari 2018
- Het gemeenschappelijke vermogen wordt in beginsel 50/50 verdeeld.
- Uw partner heeft daardoor recht op de helft van de aandelen in uw BV, tenzij de aandelen door u zijn verkregen via een schenking of vererving met uitsluitingsclausule. Dit kan grote gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering, omdat u niet meer enig aandeelhouder bent.
- Als uw wens is om weer enig aandeelhouder te worden van uw eigen BV, dan moet uw ex-partner de aandelen bij notariële akte aan u toebedelen tegen vergoeding van de helft van de waarde van de helft van de waarde van de aandelen.
- In deze situatie bent u afhankelijk van de medewerking van uw ex-partner.
- De aandelen moeten worden gewaardeerd wat doorgaans in de praktijk tot discussies leidt.
- Het tijdstip van levering van de aandelen aan u is fiscaal relevant.
Huwelijken vanaf 1 januari 2018
- De verdeling van de huwelijksgemeenschap hangt af van het moment waarop u de aandelen in uw BV heeft verkregen.
- De aandelen die u vóór het huwelijk privé in eigendom had of aandelen die u tijdens het huwelijk hebt verkregen via een erfenis of schenking, vallen buiten de huwelijksgemeenschap en blijven uw privévermogen.
Fiscaal
Het fiscaal partnerschap eindigt niet automatisch door het indienen van het echtscheidingsverzoek bij de rechtbank. Een aanvullende voorwaarde is dat u en uw ex-partner niet langer op hetzelfde woonadres in de Basisregistratie Personen (of een vergelijkbare buitenlandse registratie) staan ingeschreven.
Toebedeling van aandelen:
- Worden de aandelen zodanig toebedeeld dat u en uw ex-partner ieder de helft van de aandelen verkrijgen, dan vindt er geen belastingheffing in box 2 plaats.
- Worden de aandelen binnen twee jaar na ontbinding van de huwelijksgemeenschap volledig aan u toebedeeld tegen een vergoeding van de helft van de waarde van de aandelen, dan vindt er geen belastingheffing in box 2 plaats.
- Worden de aandelen pas na twee jaar volledig aan u toebedeeld tegen een vergoeding van de helft van de waarde van de aandelen, dan vindt er wel belastingheffing in box 2 plaats. Uw ex-partner is dan belasting verschuldigd over het vervreemdingsvoordeel dat ziet op de helft van de aandelen.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA bij overlijden
Juridisch
Bij overlijden wordt, net als bij echtscheiding, de huwelijksgemeenschap ook ontbonden.
- Behoren de aandelen tot de huwelijksgemeenschap, dan heeft uw partner recht op de helft daarvan op basis van het huwelijksvermogensrecht.
- De andere helft van de aandelen valt in uw nalatenschap.
- Zonder testament is uw partner de enige erfgenaam en verkrijgt daarmee uiteindelijk alle aandelen in uw BV.
Fiscaal
- De fiscale aandachtspunten zijn in grote lijnen vergelijkbaar met die bij ongehuwde samenwoners.
- Het verschil is dat bij gehuwden zonder kinderen slechts de helft van de aandelen in uw nalatenschap valt. Over dit deel kan belastingheffing in box 2 en erfbelasting verschuldigd zijn.
Gehuwd met een eerste kind zonder huwelijkse voorwaarden en testament
Na uw huwelijk is uw eerste kind geboren. Voorlopig kiest u ervoor geen huwelijkse voorwaarden of testament op te laten stellen.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA tijdens het leven
Juridisch
- Door de geboorte van uw eerste kind verandert natuurlijk veel in uw privéleven. Juridisch heeft dit geen directe gevolgen voor uw huwelijksvermogensrecht of voor de onderneming.
Fiscaal
- Fiscaal kan het verstandig zijn om op tijdig stil te staan bij de toekomst van de onderneming en de mogelijke rol van uw kind daarin.
- Door vroeg te anticiperen kunt u optimaal gebruik maken van de regelingen zoals de DSR in de inkomstenbelasting en BOR in de schenk- en erfbelasting.
- Ook als u nog niet weet of uw kind de onderneming later zal voortzetten, kunt u door nu te handelen ervoor zorgen dat toekomstige waardestijgingen (deels) bij uw kind terechtkomen, zonder dat dit direct invloed heeft op uw huidige situatie of zeggenschap.
- Zie voor meer informatie ook ons artikel: 'Certificering van aandelen: zo maakt u als DGA uw onderneming toekomstbestendig'.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA bij beëindiging van de relatie
Juridisch
- De juridische aandachtspunten zijn in grote lijnen vergelijkbaar met die bij gehuwden zonder kinderen.
Fiscaal
- De fiscale aandachtspunten zijn in beginsel gelijk met die bij gehuwden zonder kinderen.
- De geboorte van uw kind brengt hierin fiscaal gezien geen wijzigingen met zich mee.
Juridische en fiscale aandachtspunten voor de DGA bij overlijden
Juridisch
- Bij overlijden bestaat uw nalatenschap uit de helft van de aandelen in uw BV. De andere helft komt op grond van het huwelijksvermogensrecht automatisch toe aan uw partner zonder belastingheffing in box 2 of erfbelasting.
- Op uw nalatenschap is op grond van de wet de zogenaamde 'wettelijke verdeling' van toepassing. Dit houdt het volgende in:
-
- Alle bezittingen en schulden van de nalatenschap (de helft van de aandelen) worden volledig toegedeeld aan uw partner.
- Uw kind krijgt een niet-opeisbare geldvordering op uw partner ter grootte van zijn of haar erfdeel. Na uw overlijden kunnen uw partner en kind samen bepalen of er rente over deze vordering is verschuldigd en zo ja, tegen welk rentepercentage. Zowel de timing als het rentepercentage zijn fiscaal relevant.
- Deze vordering wordt pas opeisbaar bij (i) het overlijden van uw partner of (ii) bij faillissement of als uw partner onder de schuldsaneringsregeling voor natuurlijke personen valt.
-
- Uw partner kan ervoor kiezen de wettelijke verdeling ongedaan te maken. Dit moet uiterlijk binnen drie maanden na uw overlijden gebeuren, door middel van een verklaring bij notariële akte gevolgd door inschrijving in het boedelregister binnen dezelfde termijn. Uw partner en uw kind verkrijgen dan tezamen de aandelen in uw BV.
- Als uw kind minderjarig is, dan kan uw kind niet zelfstandig over de aandelen in de BV beslissen. Uw partner heeft het ouderlijk bewind over het vermogen van uw kind tot 18 jaar. In dat geval kan uw (ex-)partner het stemrecht op de aandelen uitoefenen, maar voor de verkoop van de aandelen heeft u alsnog de machtiging van de kantonrechter nodig. Indien er geen andere ouder is zal de rechter een bewindvoerder moeten aanwijzen om te kunnen stemmen op de aandelen.
Fiscaal
- De fiscale aandachtspunten zijn in grote lijnen vergelijkbaar met die bij ongehuwde samenwoners.
- Het verschil is dat uw partner de gehele nalatenschap krijgt toebedeeld en daardoor ook fiscaal wordt aangemerkt als de 'bedrijfsopvolger'. Uw kind wordt niet gezien als bedrijfsopvolger, aangezien uw kind een vordering verkrijgt op uw partner. Dit kan gevolgen hebben voor de toepassing van de BOR in de schenk- en erfbelasting, waardoor de regeling mogelijk niet optimaal wordt benut.
- De toekomstige waardestijging van de aandelen komt op deze manier toe aan uw partner. Bij een later overlijden van uw partner valt deze waardestijging in de nalatenschap, waardoor uw kinderen in principe opnieuw erfbelasting over dit deel verschuldigd zijn, wat fiscaal ongunstig kan uitwerken.
- De gemaakte renteafspraak over de niet-opeisbare geldvordering beïnvloedt de verkrijgingen voor de erfbelasting en daarmee ook de hoogte van de verschuldigde erfbelasting. Indien de renteafspraak tijdig wordt vastgelegd en opgenomen in de aangifte erfbelasting, dan wordt deze fiscaal in beginsel gevolgd.
Conclusie: waarom elke DGA met gezin tijdig huwelijkse voorwaarden of samenlevingscontract en een testament moet opstellen
Het ontbreken van een testament, huwelijkse voorwaarden of notarieel samenlevingscontract kan zowel juridisch als fiscaal nadelige gevolgen hebben voor u als DGA, voor uw familie en de continuïteit van uw onderneming. Elke situatie is uniek en vraagt om maatwerk. Per situatie beoordelen wij welke vorm van testament, huwelijkse voorwaarden of notarieel samenlevingscontract het beste past, zowel vanuit juridisch als fiscaal perspectief. Door tijdig actie te ondernemen, kunt u juridische risico’s beperken, fiscale voordelen optimaal benutten en de continuïteit van uw onderneming waarborgen. Zo creëert u rust en zekerheid voor uzelf en uw familie.
Wilt u meer weten over hoe u uw privé- en ondernemingssituatie optimaal kunt regelen? Onze specialisten op het gebied van Business & Estate Planning denken graag met u mee over uw privé- en ondernemingssituatie op juridisch en fiscaal gebied. Neem contact met ons op voor een persoonlijk adviesgesprek.
