Waarom is de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg (Wvbj) nodig?
De Wbjv geeft invulling aan afspraken die in juni 2023 in de Hervormingsagenda Jeugd[1] zijn gemaakt en die zijn gericht op het bevorderen van de beschikbaarheid van specialistische jeugdzorg. Doel van deze afspraken is om de meest kwetsbare jeugdigen en gezinnen te kunnen voorzien van passende hulp, met de juiste deskundigheid, op de juiste tijd en juiste plek.[2]
Met de introductie van de Jeugdwet in 2015 is de bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid voor organisatie van de jeugdzorg gedecentraliseerd en overgegaan naar gemeenten. In veel gevallen zijn individuele gemeenten te klein om jeugdzorg goed te kunnen organiseren en is samenwerking op regionaal niveau noodzakelijk om toereikend aanbod te bevorderen, maar ook om uitvoeringslasten te reduceren. In de praktijk heeft deze regionale samenwerking nog onvoldoende vorm gekregen, als gevolg waarvan de beschikbaarheid van, met name, specialistische jeugdzorg onder druk staat en er sprake is van lange wachtlijsten.[3] Ook blijkt uit diverse onderzoeken van bijvoorbeeld de Jeugdautoriteit dat er zorgen zijn over de financiële positie van specialistische jeugdhulpaanbieders.[4]
De Wbvj bevat afspraken die tot doel hebben om de regionale samenwerking tussen gemeenten te bevorderen en de beschikbaarheid van specialistische jeugdzorg te bevorderen.
Verplichte regionale samenwerking, een interne toezichthouder en centrale rol voor de NZa
De Wbvj brengt géén wijzigingen mee in de bestaande verantwoordelijkheid van gemeenten voor het treffen van voorzieningen op het gebied van jeugdhulp en het uitvoeren van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Wel introduceert de Wbvj meer dwingende verplichtingen op het gebied van regionale samenwerking om gemeenten in staat te stellen hun verantwoordelijkheden ook daadwerkelijk te realiseren. De Wbvj wet markeert daarmee een verschuiving van lokaal naar regionaal bestuur, en van zelfregulering naar systeemtoezicht. Daarmee krijgt de jeugdzorg een meer hybride structuur: decentraal in uitvoering, maar centraal in toezicht en verantwoording.
Wat zijn de belangrijkste pijlers van de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg?
- Verplichte regionale samenwerking en inkoop van (hoog)specialistische jeugdhulp
Gemeenten worden verplicht ingedeeld in Jeugdregio’s en moeten regionaal inkopen om te zorgen voor betere spreiding en beschikbaarheid van specialistische jeugdzorg.
- Verplichte regiovisie
Iedere gemeente moet een regiovisie vatstellen en inspraak van jeugdigen borgen.
- Verplichte bestuursstructuur voor bepaalde jeugdhulpaanbieders
Jeugdzorgaanbieders moeten voldoen aan bepaalde eisen op het gebied van de bestuursstructuur, waaronder het instellen van een verplichte raad van toezicht
- Transparante financiële bedrijfsvoering en openbare jaarverantwoording
De Wbvj introduceert diverse eisen op het gebied van een transparante financiële bedrijfsvoering en een openbare jaarverantwoording - Centrale toezichthoudende rol voor de Nederlandse Zorgautoriteit
De NZa wordt verantwoordelijk voor stelselonderzoek naar de beschikbaarheid van jeugdhulp en vroegsignalering van beschikbaarheidsrisico’s en zal daarnaast toezicht houden op de eisen die worden gesteld aan een transparante financiële bedrijfsvoering
Welke wetten worden gewijzigd door de Wvbj?
De Wbvj leidt tot wijziging van de Jeugdwet, de Wet marktordening gezondheidszorg, de Gemeentewet, de Verzamelwet VWS 2020, de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 en de Wet op de Economische Delicten.
Wanneer treedt de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg in werking?
De beoogde inwerkingtreding van de Wbvj is 1 januari 2026, maar de finale datum wordt nog bij Koninklijk Besluit bekendgemaakt. Het overgangsrecht is beperkt. Reeds bestaande contracten of subsidies die voor inwerkingtreding van artikel 2.19 Jeugdwet (nieuw) zijn gesloten, blijven geldig tot einde van hun looptijd. Verlengingen van contracten vallen wel onder de nieuwe regels, waardoor gemeenten de contractering dus wel moeten gaan afstemmen op de te implementeren regionale structuur.
Hoe wordt de Wvbj geëvalueerd en wat wordt onderzocht?
Binnen vijf jaar na inwerkingtreding moet een onafhankelijke commissie de Wvbj evalueren (artikel VII). Hierbij wordt gekeken naar:
- effect op beschikbaarheid en wachttijden
- administratieve lasten
- financiële effecten voor gemeenten en aanbieders
- ervaringen van jeugdigen en gezinnen
Dit artikel is onderdeel van een reeks
[1] Ondertekend door het Rijk, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), jeugdhulpaanbieders, professionals en cliëntenorganisaties.
[2] Kamerstukken II 2023/24, 36 546, nr. 3 (MvT).
[3] Kamerstukken II 2023/24, 36 546, nr. 3, p. 9 (MvT).
[4] Onderzoeksrapport financiële positie jeugdhulpaanbieders, Jeugdautoriteit 19 februari 2021, Trendanalyse: financiële ontwikkelingen in de jeugdhulpsector, Jeugdautoriteit, februari 2024.
